Obstoyatelstwo wremeni
Obstoyatelstwa wremeni oboznaçayut wremä sowerşenya deystwiya, wırajennogo glagolom. Oni mogut upotreblätsä prepozitiwno, postpozitiwno (w poezii) i w seredine sintaksiçeskoy konstruksii.
Prostoye obstoyatelstwo wremeni preimuşestwenno wırajayetsä:
1) nareçiyem wremeni: Ya tünegün, ya birisigün qazaqlar daw bainamadı (M.Yahyayew) «Ni wçera, ni pozawçera kazaki ne naçali woynu». Biraz alda men de oʼmürümde birinçiley Mahaçqalağa barğan edim (Ş. Alberiyew) «Nedawno ya wperwıye w swoyey cizni pobıl w Maxaçkale»;
2) imenem w datelnom padeje so znaçeniyem nareçya: Tüşge biz Astraxanğa yetişdik (M.Yahyayew) «K obedu mı doyexali do Astraxani». Geç zaman, tañğa az qalğan (M.Yahyayew) «Wremä pozdneye, do rassweta ostalos malo»;
3) suşestwitelnım, çislitelnım, priçastiyem, imenem deystwiya w mestnom padeje: Yazda Hasan talada biçen çalıp tura bolğan (K.Abukow) «Letom Gasan kosil seno na senokosnoy poläne. Sahat beşde biz uʼyde bolajaqbız (U.Mantayewa) «K päti çasam mı budem doma». Men oʼzüm süygende barajaqman (B.Atayew) «Kogda zaxoçu, togda i poydu»; Sawusğannı burnunu uçu çıqmaqlıqda wazirlerine işara ete (İbrahimow-Qızlarlı) «Kak tolko poyawläyetsä nos soroki, on dayet znak swoim weziram»;
4) suşestwitelnım w isxodnom padeje: Onu biz köpden gözleybiz (X.Arslanbekow) «Yego mı dawno cdem»;
5) deyepriçastiyem: Qızıl oträdlar geçeletip geri tartıldı (İ.Kerimow) «Noçü krasnıye oträdı otstupili». Men de şo topda kanğınça biyidim (A.Akawow) «Ya toje na toy swadbe tansewal stolko, skolko xotel».
Sostawnoye obstoyatelstwo wremeni wırajayetsä:
1) osnownım padejom imeni s poslelogom bulan: Tañ bulan quruwçular işge girişdiler (Z.Atayewa) «S rassweta stroiteli pristupili k rabote»; …har yoluqğanda şo haqda sahatlar bulan erişe edik (İ.Kerimow) «Pri kajdoy wstreçe ob etom mı sporili çasami»;
2) roditelnım padejom s poslelogami uzağında, aldında, alda: Bayramnı aldında ol bizin bulan birçe kurortda yal aldı (Z.Atayewa) «Pered prazdnikom on s nami otdıxal w kurorte». Biz onda saw aynı uzağında işledik «Mı tam rabotali w teçeniye mesäsa»;
3) suşestwitelnım w datelnom padeje s poslelogom taba: Tüşge taba yel toqtadı «K obedu weter perestal». Ertenge taba oträdlar Temirxan-şurağa bağıp terbediler (M.Yahyayew) «K utru oträdı tronulis w storonu Temirxan-şurı»;
4) suşestwitelnım w isxodnom padeje s poslelogami soñ, berli, tutup, başlap: Sen bolmağan günden soñ sabanlığıñ sari yar bolsun (folklor) «Posle togo kak tebä ne stanet, çtobı twoi posewı prewratilis w celtuyu skalu». Lap yaş zamanımdan berli surat etmege muştarlı edim (Ç.Aytmatow) «S samogo rannego wozrasta ya lübil risowat». Tañaladan başlap çaçıwğa çığabız (Z.Atayewa) «S zawtraşnego dnä naçinayem posewı»;
5) isxodnım padejom suşestwitelnogo s poslelogom berli «s tex por, naçinaya s»: Ondan berli de bola uʼç yıl (M.Yahyayew) «S tex por toje proşlo tri goda»; Ekzamenlege oxuwnu birinçi gününden berli hazirlene gelebiz (İ.Kerimow) «S perwıx dney uçebı gotowim k ekzamenam»;
6) suşestwitelnım s poslelogom sayın: Büronu ortaqçılarını sanawu gün sayın arta bara (M.Yahyayew) «S kajdım dnem rastet koliçestwo çlenow büro».
Yesli obstoyatelstwo wremeni upotrebläyetsä prepozitiwno ili pered glagolom-skazuyemım, to ono, kak prawilo, aktualiziruyetsä.