Mnogoçlennıye slojnıye predlojenya s raznımi widami swäzi
W yazıke pressı i w yazıke xudojestwennoy literaturı osobenno şirokoye rasprostraneniye poluçili mnogoçlennıye predlojenya s raznımi tipami sintaksiçeskoy swäzi. Otnoşenya mejdu çastämi w nix ne predstawläüt soboy prinsipialno nowogo po srawneniü s rassmotrennımi wışe slojnosoçinennımi, slojnopodçinennımi i bessoyuznımi predlojenyami. Uçitıwaya sootnoşenya mejdu predikatiwnımi çastämi, wxodäşimi w sostaw mnogoçlennıx kombinirowannıx slojnıx predlojeniy, mojno wıdelit sleduüşiye ix gruppı:
- S bessoyuznoy i soyuznoy soçinitelnoy swäzü odnorodnogo sostawa: Birleri atlı, birleri yayaw, tek barını da sawutları bar (M.Yahyayew) “Odni konnıye, drugiye peşiye, no u wsex yest orujiye”. Şo günden berli bir cuma da getdi, eki cuma da getdi, hatta güz de getdi, qış da ötdü, amma ağaç busa gelmedi («Dağıstanlı qatın») «S togo dnä i odna nedelä proşla, i dwe nedeli proşli, daje i osen proşla, i zima minowala, a drow tak i ne bılo».
Gorazdo reje wstreçaütsä razliçnıye soçetanya çastey neodnorodnogo sostawa s soyuznoy soçinitelnoy swäzü: Biz Petrowskini sizge dawsuz berebiz, tek biligiz, köp az zamanğa! (M.Yahyayew) «Mı otdayem wam Petrowsk bez boya, no znayte, na oçen korotkoye wremä!». Aldıñmı boynuña – saw et, dağı öhese sağa bir awruw da inanmas (M.Abukow) «Wzäl na sebä – wıleçi, a inaçe tebe ni odin bolnoy ne powerit». Qızğa cawap bergende yimik, arslan da irjaydı, tek ol şolay köp zaman qalmadı: hali onu başına tüşgen namus zalim ullu edi (İ.Kerimow) «Slowno w otwet dewuşke, Arslan toje ulıbnulsä, no eto dlilos nedolgo: slişkom welika bıla zabota, pawşaya na yego golowu».
Mnogoçlennoye predlojeniye s bessoyuznoy i soyuznoy podçinitelnoy swäzü: Bu yoluğuw köbüsü halda şo yabuşuwnu üstünlügüne kömek ete, eger yer yüzünü yaş örümleri birlikde yırlay busa, şo ullu güç bolup toqtay («Dağıstanlı qatın») «Podobnaya wstreça w bolşinstwe sluçayew pomogayet uspexu etoy borbı, yesli molodej wsey planetı poyet w yedinstwe, eto stanowitsä welikoy siloy». Kim ullu busa, qalaçnı birin şo aşar, birisin yaşırıp qoyarbız («Çeçekler») «Odin iz kalaçey dostanetsä tomu, kto postarşe, drugoy spräçem».
Mnogoçlen s soçineniyem, podçineniyem i bessoyuznoy swäzü: Zaman, ozoqda, yaşlıqda eşitgeniñni-görgeniñni barın da başıñda qalmay, tek köp zat qala, baliki, iñ de yaxşı, iñ de taʼsirli zatlar qaladır, nege tügül şolanı har esiñe salğan sayın qarqaraña ruh qoşula getegendey bola (İ.Kerimow) «Wremä, bezuslowno, ne ostawläyet w (twoyey) golowe wse uslışannoye-uwidennoye, no mnogoye ostayetsä, wozmojno, ostayetsä samoye xoroşeye, samoye wpeçatlitelnoye, potomu çto s kajdım wospominaniyem o nix w tebä budto wliwayetsä wooduşewleniye».