⁂
Kimni de taçankası bolmay edi. Taçankası barlar belgili edi. Xasawqalada bazar gün dese yollar taçanka taqırlawğa tolup qala edi. Enni yañız bir itnigün tügül, har gün şolay. Xasawqalada har gün bazar bolamıken dağı? Bolaken – taçanka bazar. Özü de denikinçileni ştabını aldında:
– Ce, yerler qoldan çıqdı, ce kömek.
Muna, bu bazarnı qawğası.
Denikinçileni ştabı da telbağanalanı ökürtüp Süyünçqalanı qıstay. Tek bulanı qıstawu ayroq da quwunlu:
– Ce, kömek. Partizanlar bir-birletip yurtlanı alıp gele. Zaynulabid Batırmurzayewnı Aştarxan bulan baylawluğu bar. Ol özü Aştarxanğa barıp, Kirownu görüp de gelgen eken. Onu harakatı yaşmınday çalt.
Zaynulabidni oträdı Xasawqalağa yuwuq bolğanda, denikinçiler ştabın temir yolnu üstündegi vagonğa çığara.
O vagonnu men de tanıyman. Meni yimik onu meni duşmanım da tanımasın. Oğar men, Zaynulabidni atasını süyegin eltmege polkownikden iznu almaq uçun girgen edim.
Bu gezik olağa polkownikni cawabı qısğa wa maʼnalı bolğan: «Biz mundan, siz ondan».
Aldındağı geçe Süyünçqaladan tarıqçaqı asger de, taman çaqı top, pulemöt da gelip, Xasawqalağa tögülüp yağalağa yayılğan bolğan. Zaynulabid Botayurtnu yağındağı Musa-otarda ştabda duşmannı güçü özlenikinden eki keren artıq dep söyleygende, Xasawqalada duşmannı güçü beş keren de artıp turağannı bilmey. Taçankanı yessileri busa mıyıq tübünden küleyler.
Teñsiz güçler bir-birine uruna. Xaparsız partizan oträdğa ayawsuzdan atışıw bolğanda, taçankanı yessileri yurtlardağı lawlayğan yüreklege qorquw sala, olanı özlege awdara.
Biyleni qanatları – emçek qardaşlar. Musa-otardan Musa biyler tayğan busa da, Botayurtda olanı emçek qardaşları, Habiller qala. Olar üstünden quwuq yayıp, duşman aldan qızdırağan otnu, bular artdan üfüre: Habil artında otuz atlı, qolunda aq bayraq bulan yaraşıwluqğa çığa. Alğa da, artğa da qarap inbaş qısağanlağa ruh berip turağan Zaynulabidni gözleri aq bayraqnı görgende qanğa tola.
– Duşmanğa yaraşıwluq bayraq görsetme, – dep qıçırıp Zaynulabid Habilni üstüne gelip yetişgende, tuzaqğa tüşgen arslanqaplannı yimik otuz da atlını arasına tüşüp qala…
Zaynulabidni köp adam basıp sawutların alğanda da, ol özün tas etmey. Pulemöt urulağan yaqğa qolun uzatıp:
– Meni şolağa taşıp turağan qanımnı tögülmege qoyuğuz, ulanlar, – dey.
Yetip biy Xangerey gele.
– Söyleme qoymağız şonu, – dep qıççıra.
– Hay duşman, sağa aytıp zaya etmege sözüm yoq. Sönmes yerge bergenmen sözümnü! – dey Zaynulabid.
Munu çırmap-gürmep alıp geteler. Botayurtda özün salğan üyde o Burtunaydan çıqğan Badrutdiñe wa başğa bolşevik yoldaşlarına yoluğa.
Dini de, tili de başğa bir gelginçi qatın olağa içmege suw bere.
Biy Xangerey, artında adamlar bulan gelip Zaynulabidge qolun uzatıp:
– Munu beş keren söyletse – beş şaharnı buzar. Munu awzunu içine urmağa gerek! – dey.
Tübekler atıla. Zaynulabid yığılmay. Nege tügül Badrutdin teberip onu taydırıp, onu ornuna barıp qalıp, Zaynulabidni accalı bulan özü ölgen. Zaynulabid, Badrutdiñe qarap özünü ölümün özü görgende de büdüremey:
– Men çaçğan urluq çıqmay qalmas! – dep Zaynulabid de ayta, gülle onu erinlerin buzmay, eki de tişinden tiyip yelkesinden çığa.
Ol çaçğan urluq belgili edi. Esigizdedir Lenin urluq.