Adabiyat yazağanlağa
Adabiyat degen söz edepler degen söz bola. Ol atnı türkçe nazmular, yırlar yada zamanğa yaraşıwlu roman, hikayalağa aytıp qollanalar…
…Har xalqnı tilin, qılığın, har-bir xasiyatların şol adabiyatnı yazağanlar – adipler tüz etgen. Olar har yerde de zulmuğa, başğa tersliklege çıdamay tura, paçalıqnı qarşısına yazıp yiberip – neçeleri tutulup, quwalanıp, yerinden-yurtundan ayrılıp, ullu qıyınlıqlağa tüşgenleri, hatta başı gesilgenleri de bolğan. Haliden beş-altı yıl aldın ölgen graf L. Tolstoy degen Orusyada belgili adam edi. Paçalıqnı yürütegen zulmularına razi bolmay, köp roman-hikayalar yazıp, xalqğa har işni añlatmağa qast ete… Artda da keşişler Tolstoynu kilisadan ayırdı. Oğar oşap Maksim Gorkiy degen adip de Orusyada yır yazağanlardan edi. Esgi paçalıqnı zamanında neçe keren quwalanıp, tış ülkelerde yaşay edi. Olağa oşap neçe Puşkinler… Gogol wa başğaları Orusyanı qalamları bulan tüz etgen adamları ekeni belgili… (Tüz yelgen xalqlar olay adamlanı hürmetlep bile…)
… Olar da tişi-tırnağı bulan xalqnı örlenegen, tüzlenegen yolğa oñarmağa qast eteler, olanı yazğan zatları da, maʼnasız boş zatlar bolmay, har sözünden bir maʼna, har nazmusundan bir maʼna çığağan bola. Olar polisyanı qamuçularından, callatlanı qılıçlarından qorqmay, özleni başın gesejegin belgili bilse de, elni-yurtnu paydası uçun tarıqlı bolağan sözleni tartınmay ayta, yaza. Olar dünyanı malın bergen uçun da aytar sözün tartınmay ayta, yarlını da kem göz bulan görmey, yarlı da, bay da Allahnı bir yimik qulları, dünyada bir yimik yaşama haq-ixtiyarı barnı olar bileler…
… Giççi Kafkasyada haliden yüz yıllar aldın yaşağan Mirza Fatali Axundow degen adip tuwğanına yüz yıl tolmaq sebepli Bakü gazetlerinde tarcuma hallarına yetgençe yazğan ediler…
… Abdulla Toqayew dep adip şair bar edi. Yaşlay ölüp getdi. Onu, dağı da biraz yaşağan busa, Qazan xalqğa dağı da köp paydası tiyejek edi. Onu yazğan nazmuların qazanlar cıyıp, basdırıp, hatta maktaplarında yaşlarına dars etip oxutalar. Ol Toqayew ölgen soñ, onu hürmetlep, atın yurtlağa, oramlağa qoyup, onu atında maktaplar etgenler. Men de bizin adabiyatıbızğa…
(Maqalä «Artı bar» dep yazılıp, bitmey qalğan).
«Tañçolpan», 8-nçi nomer, 1917-nçi yılnı dekabr ayı.