Altınçı sapar
Tañ qatğanda hammal Sindibad, namazın da qılıp, Deñiz Sidibadlağa bardı. Xoşgeldi berdiler. Oltur dep yer görsetdi. Olturup birazdan, bayağı adamlar da gelip, aşap-içip bitgen soñ, Sindibad söz başlap ayta:
– Beşinçi saparımdan qaytıp, ariw rahat yaşap tura edim. Bir gün saparğa çıqmaqlıq, onda bolağan paydalar esime tüşüp, nafsımnı toqtatıp bolmay, tarıq bolğan zatlanı da alıp, Basratğa bardım. Deñiz yağağa barğanman, hazir bolup turağan bir geme, köp sawdügerçiler qarşı bolup, olar bulan qoşulup gemege minip yürüdük. Bir yerden bir yerge, bir şahardan bir şaharğa barıp, satıw – alıw etip yürüy edik. Gemeçi bir gün örge minip deñizge qarap tura edi. Yaman tawuşu bulan qıçırıp, yılap, börkün yerge urup, betin-başın töbelep, saqalın yulqup, bizge bağıp geldi. Biz de, ne bolğan, ne xabar, dep soradıq.
Gemeçi:
– Ne bolsun, biz adaşıp, başğa men tanımayğan deñizge girgenbiz. Mundan aman qutulurbuz dep esime gelmey, – dedi. Biz de qorqup Allahğa yal barıp, har kim bilgen duasın-zatın oxup, gemeçi de gemeni yelkenlerin çeçmege üstge minip turağanda, bir qattı yel çığıp gemeni burup, quruqların sındırıp, eltip bir atawğa urup, gemeni para-para etip yiberdi. Biz de canlarıbızdan umut üzüp, birleribiz taxtalağa-zatlağa yabışıp, tarmaşıp atawğa çıqdıq. Birleribiz batıp getdi. Men de atawğa çıqğanlar bulan edim. Qaraybız, biz çıqğan yer bir qol yimik yer eken, dögeregin bir ullu taw qurşap alğan. Adam tügül, quş da başına minip bolmajaq: bir yanı deñiz. Atawnu yağasında bizin geme yimik buzulğan gemeler, içindegi malların suw teberip yağağa çığarğan. Onda bolmağan türlü mal yoq. Turup şo atawnu için qıdırıp qarasaq – qattı ağıp barağan suwu bulan tatawul bar. Suwnu içinde taşnı hisabında cawhar, yaqut, inci top-tolu. Görüp hayran bolduq. Dağı da şo atawda anbarnı bulağı bar, gün tiygende suw yimik ağıp tura. Atawnu içinde ariw iyisden adam yürüp bolmay. Ol atawdağı cawharlanı, anbarnı görüp tamaşalıq etip, özübüznü işibizge de hayran bolup, endi ne eteyik atawğa minip bolmajaq, ya munda geme gelip bolmajaq dep, dağı etme amal tapmay, gemelerden çıqğan azıqlanı geltirip, aş etip, günde, eki günde bir keren, aşdan ölmesge aşap, şulay tura edik.
Yoldaşlarımdan awrup ölgenleri bar edi. Ölgen ölgenni, gemeden çıqğan qumaç köp, gömüp tura edik. Neçik de qursaq awruw köp bolup, deñiz suwdan busa yaray edi, günde dört-beş gişi ölüp, yoldaşlarımdan birew de qalmay, yap-yañız özüm qaldım. Bek paşman bolup, ne bola edi men aldın ölgen busam, yoldaşlarım gebinlep gömejek edi dep, etme amal tapmay, azıq da az bolğan, şondan eki günde bir, aşdan ölmesge aşap, özüme bir qabur da qazıp ölegende şunu içine girip yatıp ölürmen, yel boratıp üstüme topraqnı toturur dep, öz-özüme de ayıp etip: bu ne qulluq edi mağa, meni malım men ölgünçe paraxat aşap turma bolajaq edi, bir tügül, beş keren saparğa çığıp, barında da şulay qıyınlıq görüp qaytğan edim. Endi esen-aman qalsam çı dağı saparğa çıqmas edim dep oylap, bir xıylı turdum. Bir gün esime geldi: şu tatawul şunça qattı ağa, bir yerden çıqmasa amal yoq. Men bir qayıq da etip, şo tatawulğa tüşüp ağayım, meni bir yerge elter dep oylap, turup buzulğan gemeleni taxtalarından bir yimik teñlerin alıp baylap begetip, bir qayıq etdim. Bayağı anbardan, cawharlardan qayıqnı için tolturdum. Qayıqnı suwğa salıp, Allahğa tawakkal etip, özüm de minip getdim.
Birazdan soñ qayıq barıp, bir tawnu tübüne girdi. Tatawul da barğan sayın tar bolup, bek qarañı. Başım tawğa tiyip, yüregim yarılıp, qorqup böttöben tüşüp, qayıqnı içinde yatğanman. Uxlap getgen ekenmen, bir zamandan uyanıp, gözümnü açıp qaradım. Bir yarıq yerge çıqğanman, qayığım da bir yerge baylanğan. Bir tabun adamlar aylanamnı alıp, mağa qarap turalar. Bulanı görgende turdum. Bular meni yanıma gelip söyledi, tilin bilmedim. Arasından birisi gelip mağa arapça söylep:
– Sen ne adamsan? Qaydan gelesen? Biz saban suğarma gelgen edik, seni görüp, qayığıñnı tutup baylap, sen uyansın dep qarap tura edik, – dedi. Meni aytdım:
– Mağa biraz aşama zat berigiz, köp açman, söylemege qaruwum yoq, – dedim.
Bular aş geltirdi, aşadım, toydum, Allahğa maqtaw etdim, bulağa qarşı bolmağıma süyündüm. Özüm görgen zatlanı bulağa aytdım. Bular tamaşa bolup aytdılar:
– Seni paçanı yanına elteyik, özüñ görgen zatlanı oğar da ayt, – dep meni de alıp, içi tolğan malı bulan qayıqnı da alıp, paçasını yanına eltdiler. Paça, meni görüp, halımnı soradı. Men de özüm görgen zatlanı aytdım. Köp tamaşa bolup:
– Nasipli ekensen, şu qıyınlıqlardan aman qalğansan, – dedi.
Meni de bayağı qayıqdağı cawharlardan, anbardan paçağa sawğat etip berdim. Köp qabul etip aldı. Bu şaharnı xalqı bulan tanışdım, paçanı yanına özüm süygen sayın girip – çığıp yürüygen boldum.
Bir gün paça mağa Bağdadnı, ondağı xalipanı soradı. Men de Bağdadnı halın, xalipanı adilligin özüm bilgen küyde aytdım. Paça aytdı:
– Xalipa bek haqıllı, bilimli adamğa oşay. Seni sözüñ bulan bek yüregime tüşdü. Oğar sen getegen zamanda bir sawğat yiberirmen, – dedi.
Şulay, paçanı yanında köp aburum, sıyım da bolup tura edim. Bir gün bu şahardan bir tabun sawdügerçiler Basratğa saparğa çığağanın eşitdim, men de bular bulan getme süyüp, paçağa barıp, getme süyegenimni aytdım. Paça da: «Yaxşı bolur, munda yaşama süyseñ de biz köp süyejekbiz», – dedi. Men aytdım:
– Üyümden, ahlümden ayrılğanım köp zaman bola. Endi qaytayım, – dep paçağa sawbol etdim. Paça mağa köp sawğatlar berdi. Dağı da:
– Şulanı Harunuraşidge eltersen, – dep köp bahalı sawğatlar berdi. Men de alıp sawdügerçiler bulan qoşulup gemege minip yürüdük. Saparıbız da ariw bolup, bir xıylı gün yürüp, Basratğa yetişdik. Ondan da Bağdadğa barıp ahlüm, qardaşlarım bulan görüşüp, olar da süyündüler. Xalipanı sawğatın da eltip berdim. Xalipa:
– Ol ne paçadır? Şaharı ne yerdir? – dep soradı. Men:
– Atın soramadım. Ne xalq ekenni de bilmeymen. Şulay-şulay qarşı bolğan edim, – dep özüm görgen zatlanı aytdım. Bu da tamaşa bolup, yazıwçularına buyurup, meni xabarımnı yazdırıp aldı. Men de qaytıp, üyümde sadağalar etip, paraxat yaşap, aşap-içip, özüm görgen qıyınlıqlanı da unutup tura edim, – dep Sindibad sözün gesip: tañala da gelirsiz, yettinçi saparımnı aytarman, ol bulanı barından da tamaşa dep, aşatıp-içirip, hammalğa yüz mishal altın da berip yiberdi. Bular da qaytıp getdiler.