«Ne bileyim, yüz dınqı bar xanlanı…».
Germençikler aldı teren qolmuken, Küçlülege geç dep barmaq solmuken? Güçlülege geç dep bizdey barğan soñ, Gürenlege baylap salmaq yolmuken? Alesgender, arslan biyim, xan biyim, Alıslardan almas gelse yalına, Asıramay bermek duşman qoluna – Atoluğa altın, inci – şolmuken? Tusari tawlar yimik tolqunlum, Tolqunlu deñizlerdey haqıllım, Duwansız, palan sözge tıñlamaq, Şawxal biyim, sağa oşağan olmuken? Biz xaripler sizge tegin tügül dep, Söylegenler özdenmuken, qulmuken? Butlarıbız buğaw bulan qantarlap, Qollarıbız şınjır bulan begitip, Gözetgeniñ gesekmuken, molmuken? Gök atlar gelir günlük yolmuken? Hisabı yoq biz yürügen yollanı, Başıbızdan getgen qıyın hallanı. Tüz awlaqnı qıñır etip görsetgen, Ne bileyim, yüz dınqı bar xanlanı. Qarağay-maqarlanı içinden Qayırlanğan şawxal biyim güçünden. Qıdırtğanı qaqamuken, qolmuken, Tutğanı deñizmiken, dolmuken, Gök deñiz yimik teren dolmuken? Aristanğa azap bergen yol eken. Azaplar çekdik, suw geçdik. Ağular çaynap, uw da içdik. Ağular aççı, uw güçlü, Artılıp günler getdi hökünçlü, Ağarğan betler gelmey – iç buşlu. Ağalağa şawla berip artılğan, Asxar tawday ay tuwmaymu bizge öçlü? Asxar tawğa, asillege yetmeymi – Asilleni esgi derti getmeymi? Asil xanlar ayday betip balqıtıp, Günler yimik külep sözün aytmaymı? Kökürgen kökler yimik tawuşlum, Gürenlengen gök atlarday yürüşlüm Ejelde bir aytğan sözden qaytmaymı? Ay, Asxar taw, bir seni uçun qılayıq, Ay – muñ, gün – tun: şawla bermey, yılayıq. Qarañıda tunçuqdurup öltürmey, Qaytar bizin qayğı yengen Şawağa. Azatlama, aziz quluñ bolayıq, Azatlama senden çıqğan qul yoqmu? Alıslardan bizge qaytma yol yoqmu? Alıslanı aldı busa aq bulut, Aq bulutda budayaq quşday qoş salıp, Qarağay taqtalağa baş salıp, Qazaqlağa qopğan yatıw bu ne eken? Geçelerdey şawlası yoq gün eken. Geçeler tuman bizge, günler çars, Geçelikde günler getdi, qopdu yas. Can tarlıqda, can ağalar, çarx sıqda, Gün tumanlı, ay şawlasız bu yaqda. Külegen kür ay artılmış, gün başmış, Namus bulan yah yığılıp, er yatmış. Yahğa yarım, wayt ulanlar, namusğa az Yasawullar içde men der ermiken? İçkiler içmey içler tolturğan Çağırlarmıken, xuju, çermiken? Çağırlarday içibizni qaynatğan, Qayğılarmıken, qoz-qoz zermiken? Tawuqlar çaqırışıp, tañ qatsa, Tuman bulan şawla bermey gün batsa, Anadaşlar haray çetde, biz dertde, Aşnaların izlep yılay dermiken? Küstüngende ala gözden qan gele, Ah! – degende arqa süyek iyele. Arqalı beller sınğan, gün tunğan, Ah! – degen bulan enni ne gele? Ah! – degen bulan zar-zigerli günübüz, Yaratğanım, bizge rahmu sebele. Yaratğanım, senden bolsun şabahat, Sen güç berseñ, yolda qoymas arap at. Arap atday qullarıña güç berip, Haşıqlağa sen yetdirgin salamat! Haşıqlarıñ kimdir deüp sorasañ, Terseygen gün tayaw bolğan anadaş. Anadaşdır enni bizge dos-qardaş, Qılıqları – xasa, xuysuz can yoldaş. Qılıqları qıyra bolup yatmağan, Atğan sözü bir-birine batmağan. Aş yoldaşdan köp qolaydır qızardaş. Hey, ulanlar, qıyınıbız köp, quwanç yoq, Kökürekler tolğan dertden, yıbanç yoq. Kökürekler tolğan kömür dertni alğan Gezmeli gözel günler getdi, eliwaş. Gözel günler yeldey bolup getgen soñ, Göresi işler başıbızğa yetgen soñ, İş allahdan, sebep boldu qarawaş. Qarañılar qopğan bizge, şawla yoq, Qazaqlar quwzap yatğan baw da yoq, Qazaqlar bulan birge Qazaqğa Qantarlanıp biz tüşgenbiz tuzaqğa. Teginleyin eger tapğan aw da yoq, Minskiden biraz arii ötgende, Maskewlege miñ çaqırım yetginçe… Qazaqlar puç: ölgen de yoq, saw da yoq.
Germençik – şo atlı yurtlar köp, qaysı Germençik eken? (Meni hisabımda, Mıçığışdağı Kurçaloyğa barağan yoldağı Germençik yurt Qazaqnı suratlawuna yuwuq gele. Buğar M-Ş. Minatulla – Ağaçawul biyleni giççi bekligi degen añlatıw bere. Haligi Bogatırowkanı qırıyındağı yer – A-K. Abd.).
Güçlülege geç dep barmaq solmuken? – bay-biylege geç dep tilep barmaq tiyişsiz, habas eken, maʼnasız eken.
Güren – dögerek çal, çır bekligi.
Alıslardan almas gelse yalına – yıraqlardan albaslı (güçlü) gelse yalına. (Sıylı taş – A-K. Abd.).
Inci – cemçug.
Asıramay – ayamay, qızğanmay, yazıqsınmay.
Atolu – atı ullu, belgili, aburlu (znat, znatnıy, blagorodnıy, poçötnıy çelowek).
Tusari tawlar – buzlu tawlar. (Suntari tawlar bolma bağıylı – A-K. Abd.).
Duwansız palan sözge tıñlamaq – oylaşmay, tergemey, tüzün bilmeyli, aytdı-quytdu, buhtan sözge inanmaq, tıñlamaq.
Xaripler – acizler, amalsızlar, käsipler, paqırlar, yazıqlar.
Sizge tegin tügül dep – munda sizge qarşı, öç dep añlama gerek.
Özden – baydan-biyden azat öztöreçe erkin adamlar.
Qul, qullar – rab, rabı.
Qarawaş, qarawaşlar – rabınä, rabıni.
Buğaw bulan qantarlap – çırmap, bek qısıp, qısğa baylap, matap (nogi zakowaw kandalami, okowami).
Şılbır – munda qıldan, yal çaçdan eşilip etilgen bek yip, arqan degen maʼnada.
Gezetgeniñ gesekmiken, molmuken? – haydayğanıñ, yürütegeniñ az boljalmı, ne de uzaq bolurmuken?
Gök atlar gelir günlük yolmuken? – şair bir hawur biyke Rayhanat artından atlılar yiberip qaytarar degen umut-xıyal etip turğan.
Hisabı yoq yollar – sanawsuz uzun, uzaq yollar.
Yüz dınqı bar xanlanı – yüz türlü hilla-makürü, pışdırıqları, namart oyları, işleri bar xanlanı.
Qarağay terek – listwennisa.
Maqar terek – beröza.
Qayırlanğan – qaharlanğan, açuwlanğan, şamlanğan.
Qaqa – taw qısıq, uçurum (uşelye).
Qol – uzun awlaq, oyazlıq (log, owrag, lojbina).
Dol – geng özen, ullu, köp suwlu özen (şirokaya polnowodnaya reka).
Azaplar çekdik – aquba, qıyınlıqlar gördük (muki, muçenya).
İç buşlu – talçıqlı, qayğılı.
Ağalağa – munda bay-biylege demekdir (aga, bek – bogaç, gospodin).
Asxar taw – qumuq folklorunda iñ biyik, haybatlı taw (legendarnaya gora w kumıkskom folklore - Elbrus).
Öçlü – örçlü, açuwlu, duşmanlı, qarşı.
Asiller – xaslar, yaxşılar, yaxşı qılıqlılar.
Gürenlengen gök atlarday yürüşlüm – öktem, oralıp yürüşlüm.
Ejelde – alda, tezde.
Qaytar bizin qayğı yengen Şawağa – qaytar bizin şat, süyünçlü günleribiz ötgen, yır yarışlar ötgergen yerge, yurtğa, elge. Şawa – şair bir waqti yaşağan Babayurt yandağı, Terik boydağı yurt.
Azaplama, aziz quluñ bolayıq – qıynama, ayawlu quluñ bolayıq.
Alıslar – yıraq yerler (dal, dali).
Biydayaq quş – kök quşu, bulutlarda uya tigegen uydurma quş (skazoçnaya car-ptisa).
Qopğan yatıw – yaman tarığan, qattı yatıw.
Çars günler – buzuq, boranlı, suwuq günler (nepogoda).
Can tarlıqda, çarx sıqda – can qısıqda, qıyınlıqda, san tığıslıqda (duşa i telo w tesnote).
Ay artılmış, gün batmış – ay artılğan, gün batğan.
Namus bulan yah yığılıp er yatmış – yah-namusu sınıp, sınığıp er yatğan.
Yahğa yarım, namusğa az – yah-namusun tas etgen osallar, yarawsuzlar, yaraxsızlar.
Yasawullar içde men der ermiken? – şolay osallar yasawullar arada men er, erkekmen dep maqtanarmıken?
İçkiler içmey içler tolturğan çağırmıken, xuju, çermiken? – awruwmuken?
Xuju qoz-qoz zermiken? – qozday som altınmıken?
Aşnalar haray çetde – dos-qardaşlar purşawluqlu qıyınlıqda, talçıqda.
Dermiken – aytarmıken.
Küstüngende – paşmanlıqda (wzdıxaya w peçali, grusti, unınii).
Gün tunğan – gün tuñ bolğan, qaralanğan (pomerklo).
Zar-zigerli günübüz – talçıqlı, qayğılı-dertli, qıyınlı, arzlı günübüz.
Yaratğanım, bizge rahmu sebele – ya Allahım, bizin yazıqsın, qızğan, yaxşılığıñnı sebele (okaji swoyo miloserdiye, dobro).
Şabahat – şapahat, sawğat, yaxşılıq.
Salamat – saw-salamat (ciwım, zdorowım).
Deüp – dep demek.
Terseygen gün tayaw bolğan anadaş – ters, yaman, awur, qıyınlı, erişiwlü gün tabulğan, arqa tayaw bolğan.
Xasa qılıq – taza, yaxşı, adam qılıq.
Xasa xuysuz can yoldaş – xatirli, añlawlu can yoldaş.
Qıyra qılıq – ters, qıyışıwsuz, honqa qılıq (norow).
Kömür dert – kömürdey qara, qıyın, awur dert,
Eliwaş – munda: ne payda, ne xayır, ne etersen demek.
Gezmeli gözel günler getdi, eliwaş – yıbançlı, ariw, şatlı günler getdi, ne xayır.
Göresi işler – görme buyurğan işler, günler.
Qarawaş – qul qatın (rabınä, slujanka).
Quwzap yatğan – quwnap, süyünüp yatğan.
Qazaqlar – munda: özlerdey tutulğan, tusnaqlı oruslar.
Qantarlanıp – buğawlanıp (zakowannıye w kandalı, w sepi).
Tuzaq – qapğın, tusnaq.
Teginleyin – munda: tınçlıqda tapmağan, tutmağan degen maʼnada.
Eger – hawçu it; aw – haw (dobıça).
Qazaqlar puç: ölgen de yoq, saw da yoq – qazaqlar pasat, puç, awruwlu, öllü-sanlı, haran canlı halında.