Glasnıy 〈i〉
Pri artikuläsii 〈i〉 massa yazıka zanimayet sredneye polojeniye w polosti rta s nekotoroy prodwinutostü wpered. Konçik yazıka prijat k nijnim zubam. Srednäya çast spinki yazıka pripodnäta k twerdomu nöbu, kraya zadney çasti i kornä yazıka silno wıpuklı. Gubı neytralnı. Soglasnıye w pozisii okolo glasnogo 〈i〉 proiznosätsä mägko: tirmen 〈t'ir'm'en'〉 "melnisa", mişik 〈m'iş'ik'〉 "koşka", çirik 〈ç'ir'ik'〉 "gniloy, prelıy" i t. d. Mägko proiznosätsä takje soglasnıye 〈c, ş, s〉 w zaimstwowannıx iz russkogo yazıka slowax: sirk 〈s'ir'k'〉, sirkul 〈s'ir'k'ül'〉, sitata 〈s'itata〉, şifer 〈ş'if'er'〉, şinel 〈ş'in'el'〉, jiletka 〈c'il'et'k'a〉 i t. d.
Glasnıy 〈i〉 upotrebläyetsä wo wsex pozisyax: it "sobaka", igit "geroy, xrabres", itti "ostrıy", känzi "stupenka", siyrek "redkiy, redko" i t. d.
Glasnıy 〈i〉 w osnownom soxranäyetsä takje w zaimstwowannıx iz russkogo yazıka slowax: ikra, bilet, kabinet, kuwartir (orf. kwartir) "kwartira" i t. d.
W reçi preimuşestwenno starşego pokolenya glasnıy 〈i〉 upotrebläyetsä w naçale rusizmow so steçeniyem soglasnıx: istol (orf. stol), istansi (orf. stansiya), kiwtansi (orf. kwitansiya), iskatir (orf. skatert) i t. d.
Russkiy glasnıy 〈i〉 w artikuläsionnom otnoşenii prinsipialnıx otliçiy ot kumıkskogo 〈i〉 ne imeyet.
Kumıkskiy 〈i〉 boleye otkrıtıy, çem russkiy. On osobenno blizok k russkomu 〈i〉 w polojenii pered 〈i〉: giy "odeway", tiy "trogay", biyiy "tansuyet", biyik "wısokiy" i t. d.
W otliçiye ot russkogo 〈i〉, kumıkskiy 〈i〉 — samıy nestabilnıy uzkiy glasnıy. Fonema <i> w polojenii wo wtorom sloge podwergayetsä silnoy reduksii i inogda wıpadayet, naprimer: gelin "newesta", gelinim → gelnim "moya newesta", xatir "obida" xatirim → xatrim "moya obida" i t. d.