Glasnıy 〈e〉
Pri artikuläsii 〈e〉 telo yazıka silno prodwinuto wpered, konçik yazıka upirayetsä w nijniye zubı. Perednäya çast spinki yazıka pripodnäta k sredney çasti twördogo nöba. Kraya yazıka w peredney i sredney çastäx prijimaütsä k twördomu nöbu, ostawläya poseredine proxbd. Gubı ne wıtägiwaütsä.
Glasnıy 〈e〉 na pisme oboznaçayetsä w naçale slowa bukwoy e. w seredine i w konse slowa bukwoy ye.
Upotrebleniye 〈e〉 pozisionno ne ograniçeno.
Nablüdayetsä perexod 〈e〉 w 〈i〉 w bezudarnom polojenii w rusizmax:
"feldşer" pelşir, "trener" trenir // tirinir. W naçale slowa 〈e〉 proiznositsä boleye otkrıto: eçki "koza", er "muj", w seredine i w konse – boleye zakrıto: gelin 〈gelin〉 "newesta", gele 〈gele〉 "idet", töbe 〈töbe〉 "xolm" i t. d.
Glasnıy 〈e〉 w kumıkskom yazıke sxoden s russkim w slowe eto.
Pri artikuläsii russkogo glasnogo 〈e〉 yazık prodwinut wpered, srednäya çast spinki yazıka podnäta k nöbu. Rastwor rta bolşe, çem pri obrazowanii glasnogo 〈i〉. Gubı neytralnı.
Glasnıy 〈e〉 na pisme, kak i w kumıkskom yazıke, oboznaçayetsä bukwami e i ye.
W upotreblenii bukw e i ye dlä oboznaçenya glasnogo 〈e〉 w oboix yazıkax nablüdayetsä kak nekotoroye sxodstwo, tak i razliçiye:
-
W oboix yazıkax w naçale slowa glasnıy 〈e〉 oboznaçayetsä bukwoy e. Srawnite:
ruskiy kumıkskiy ekzamen ekmek "xleb" etaj elek "sito" epitet emen "dub" -
W oboix yazıkax w naçale slowa soçetaniye 〈ye〉 oboznaçayetsä bukwoy ye. Srawnite:
ruskiy kumıkskiy yel 〈y'el'〉 yel 〈y'el'〉 "weter" yem 〈y'em〉 yem 〈y'em'〉 "korm" yedkiy 〈yetk'i)〉 yetişmek 〈y'et'iş'm'ek'〉 "doyti" -
W kumıkskom yazıke posle glasnıx i soglasnıx glasnıy 〈e〉 wsegda oboznaçayetsä bukwoy ye, w russkom – bukwami e i ye. Sr.: (rus.) mer, ser, poet, no proyekt, gigiyena i t. d.; (kum.) bet "liso", ter "pot", tiye "trogayet", giye "odewayet" i t. d.
Pri proiznoşenii russkogo 〈e〉 rastwor rta bolşe, çem pri proiznoşenii kumıkskogo 〈e〉, nijnäya çelüst boleye aktivna.