⁂

Мен яш табып, етти-сегиз йыл гетген сонг, бир гюн атасы айтып яшны кириндирип турагъанда, шо сарын эсиме гелип гетди: «Улан чы тапгъан эдим, тек атасына ёлдашлыкъ этип болагъан улан чыгъармыкен» деп оьз-оьзюме мен де сорадым, шону эшитгенде йимик ариги уьйден магъа жавап гелди:

– ВаЛлагь къатын, сен чи магъа башлап улан тапгъынча, къыз тапгъан болгъай эдинг.

Мени ичимден соравума ону жавабы рас гелгенге тамаша да болдум, амма бек кепим де бузулду. «Буса шо сарынны бу чыгъармагъан болгъан экен, оьтемишли къатын оьзюнден айтгъан экен» деп эсиме де гелип, киринип турагъан Зайнулабидни сылапчыдан чыгъарып, аявсуздан ерге де салып:

– Сен олай неге айтасан? – деп сорадым.

Мен эрге гелгенли мени огъар айтгъан тирев сёзюм шо болду. «Булай неге?» деп къойгъан бусам да яражакъ эди. «Сен олай неге айтасан?» дегенде бир аз тирев чыкъды. Зайнулабидни кёп сюймекден чыкъды сагъа о.

– Гьей, гьей, деп атасы ариги уьйден чабып гелди. – Сени къарсалатмакъ учун айтмайман. Сенге-менге де биз чыкъмайыкъ. Яшны, бир гюн къалса он гюн охувдан татыву таяр, он гюн къалса юз гюн таяр. Кириндирип битген бусанг – гийиндир. Бугюн бу охума бара, – деди.

Мен Зайнулабидни гийиндирип тура эдим, ол атасына уллу гёзлери булан къарап:

– Сагъа Ажай, олай неге айтасан деген эди, огъар жавап къачан бережексен? Деди.

– Сен чакъы къыз тапгъанда.

– Нетесен ону?

– Сени йимик ону да охумагъа саламан.

Сонг атасы магъа айтды:

– Мени очардан къарсалап гелеген заманым. Кёп мадрасаны ичинде гьаран балагьгъа бир мактап ачгъанбыз: яшлар арив парталарда олтуруп охуйгъан мактап. «Башгъа алда барагъан халкълар йимик мактапда къызларыбыз да охусун» деп мен айтаман, «дюр, шолардан охуп, молла болажакъмы?» деп бир табунлар айта. Гьали мени шу улан чакъы къызым болгъан буса халкъгъа уьлгю учун мен шону да охумагъа салажакъ эдим – деп ол ариги уьйге чыкъды.

Онда ону Къырымдан, Къазандан гелген газетлери, китаплары бар эди. Оланы охумагъа гиришди.

Бир гюн бу магъа айтды:

– Сени авара этмей мен табарман къыз. «Языкъ Гьабибат» болажакъ аты да. Ону языкълыгъын билип адамлар, къызларын насипли этмек учун охумагъа бережеклер, – деди.

Узакъ къалмады. Ону «Языкъ Гьабибат» деген хабары Яхсайгъа да, хоншу юртлагъа да, шо елли гюн къамышлыкъгъа тюшген от йимик яйылып гетди. Шо кепде дагъы да кёп китаплар чыгъаргъан адам сагъа о. Гюмюш уста деп огъар шо китапланы ишлегени саялы да айтмагъа яражакъ эди.

Душманны гюллеси ону шо китапланы язгъан къолуна да ойлашгъан башына да тиймекликни маънасы бар. Душман болгъан булан да олар онча гьакъылсыз болмагъан.