⁂
Men yaş tabıp, yetti-segiz yıl getgen soñ, bir gün atası aytıp yaşnı kirindirip turağanda, şo sarın esime gelip getdi: «Ulan çı tapğan edim, tek atasına yoldaşlıq etip bolağan ulan çığarmıken» dep öz-özüme men de soradım, şonu eşitgende yimik arigi üyden mağa cawap geldi:
– WaLlah qatın, sen çi mağa başlap ulan tapğınça, qız tapğan bolğay ediñ.
Meni içimden sorawuma onu cawabı ras gelgenge tamaşa da boldum, amma bek kepim de buzuldu. «Busa şo sarınnı bu çığarmağan bolğan eken, ötemişli qatın özünden aytğan eken» dep esime de gelip, kirinip turağan Zaynulabidni sılapçıdan çığarıp, ayawsuzdan yerge de salıp:
– Sen olay nege aytasan? – dep soradım.
Men erge gelgenli meni oğar aytğan tirew sözüm şo boldu. «Bulay nege?» dep qoyğan busam da yarajaq edi. «Sen olay nege aytasan?» degende bir az tirew çıqdı. Zaynulabidni köp süymekden çıqdı sağa o.
– Hey, hey, dep atası arigi üyden çabıp geldi. – Seni qarsalatmaq uçun aytmayman. Senge-menge de biz çıqmayıq. Yaşnı, bir gün qalsa on gün oxuwdan tatıwu tayar, on gün qalsa yüz gün tayar. Kirindirip bitgen busañ – giyindir. Bugün bu oxuma bara, – dedi.
Men Zaynulabidni giyindirip tura edim, ol atasına ullu gözleri bulan qarap:
– Sağa Ajay, olay nege aytasan degen edi, oğar cawap qaçan berejeksen? Dedi.
– Sen çaqı qız tapğanda.
– Netesen onu?
– Seni yimik onu da oxumağa salaman.
Soñ atası mağa aytdı:
– Meni oçardan qarsalap gelegen zamanım. Köp madrasanı içinde haran balahğa bir maktap açğanbız: yaşlar ariw partalarda olturup oxuyğan maktap. «Başğa alda barağan xalqlar yimik maktapda qızlarıbız da oxusun» dep men aytaman, «dür, şolardan oxup, molla bolajaqmı?» dep bir tabunlar ayta. Hali meni şu ulan çaqı qızım bolğan busa xalqğa ülgü uçun men şonu da oxumağa salajaq edim – dep ol arigi üyge çıqdı.
Onda onu Qırımdan, Qazandan gelgen gazetleri, kitapları bar edi. Olanı oxumağa girişdi.
Bir gün bu mağa aytdı:
– Seni awara etmey men tabarman qız. «Yazıq Habibat» bolajaq atı da. Onu yazıqlığın bilip adamlar, qızların nasipli etmek uçun oxumağa berejekler, – dedi.
Uzaq qalmadı. Onu «Yazıq Habibat» degen xabarı Yaxsayğa da, xonşu yurtlağa da, şo yelli gün qamışlıqğa tüşgen ot yimik yayılıp getdi. Şo kepde dağı da köp kitaplar çığarğan adam sağa o. Gümüş usta dep oğar şo kitaplanı işlegeni sayalı da aytmağa yarajaq edi.
Duşmannı güllesi onu şo kitaplanı yazğan qoluna da oylaşğan başına da tiymeklikni maʼnası bar. Duşman bolğan bulan da olar onça haqılsız bolmağan.