Ичделик
Latin Ночь День
  • Китапны гьакъында
  • Гириш сёз
  • Баш сёз
  • Баянлыкъ
  • «Чатакъ йыр».
  • «Дюньялар башгъа айланса сюебиз».
  • «Батыр булан къурдаш бол».
  • «Эренлер деген булан эр болмас».
  • «Эр герек».
  • «Къарагъайлар бою къакъ элме».
  • «Сыйдан тюшдю ойболатлар къылавлу».
  • «Къазанлайын ичибизни къайнатып».
  • «Тюшдюк темир тузакъгъа».
  • «Уьч йыллагъа мен олжасыз ятайым».
  • «Девюр-девюр, питне девюр заманда».
  • «Агь! деген булан артмай кёмеклер».
  • «Жан агъалар, сизге дуа аманат».
  • «Кант эте деп айып этме ярамас».
  • «Гьей, уланлар, оьмюрюгюз онг гетсин».
  • «Балам! десе бавур эти ачыйгъан».
  • «Гёргенибиз юреклеге сыйышмай».
  • «Эммеклерим гелип тюше эсиме…».
  • «Аргъумакъдай асав эрлеге».
  • «Кёклеге тик улуй гетген окъ йимик».
  • «Бутакълагъа бёртюп чыкъгъан бюрлерим».
  • «Ойлагъан сайын бизге ой бола…».
  • «Бары да зат бар Къазакъны эсинде…».
  • «Насип».
  • «Заман бизге гьали шулай айлангъан…».
  • «Асхар тав, сенден бийик тав болмас».
  • «Заман гелир…».
  • «Белсенигиз, бек тутугъуз тюбеклер».
  • «Такъмакъ йыр».
  • «Гьакъыллы эсин ютмас».
  • «Чапгъан гюн шатлыкъ этмес».
  • «Бавланы балкъып чыкъгъан бюрю эдим».
  • «Не билейим, юз дынкъы бар ханланы…».
  • «Абдулмуслим хан шавхал».
  • «Яхсайланы яйнап чыкъгъан булагъы».
  • «Мугьаммат-эфенди Османовгъа кагъыз».
  • «Уцуму уллу Хасайбек».
  • 1966-нчы йылда китапчасындан алынгъан.
  • «Шамилни йыры»
  • «Къызмеди?»
  • «Гетгенибиз гёкшамарал гюз эди».
  • «Заман гелир» деген китапдан (Анжикъала, 1980-нчи йыл).
  • «Биз де негет байладыкъ»
  • «Кирпиге айтсам тюгюлмен деп ант эте»
  • «Тюлкю, хошгелдинг, хошгелдинг…»
  • «Сюлюкню йыры»
  • «Сибиртки чакъы сазан ёкъ»
  • «Ай тувар Аршны ярып»
  • «Ямучунгну баву узун»
  • «Ат туягъын тай басар»
  • «Сувсунуна нар герек»
  • «Батман-батман бал ичип…»
  • «Гесек-гесек булут геле»
  • «Тавланы алашаракъ туманы»
  • «Бурма чачлы аривню»
  • «Кёклени булут алсын…»
  • «Бавда юзюм алагёз»
  • «Булут ярып, гюн чыкъса»
  • «Ананай десем….»
  • «Чубарала тастарынг»
  • «Хамур салагъан чара»
  • «Акъташдан агъыммыкен?»
  • «Тышкъариден къурдашынгны мунгайтма».
  • «Атолулар ярлыдыр деп хорлама».
  • «Батыр эрге яман олжа тарыса».
  • «Оьзекли сувлар оьрге акъмас».
  • «Денгиз уьстде геме де ёкъ».
  • «Эренлеге эмсиз гюнлер кёп болур».
  • «Негетине ким етер».
  • «Къонакъ уьйде уллу сёйлер осаллар…».
  • «Къой дегенде, къоймай зулму этген сонг».
  • «Эренлени осаллыгъын шундан бил».
  • «Папахларын къынгыр салып башына».
  • «Яманлагъа Аллагьны минг налаты».
  • «Саргъайып бир сари танглар къатгъанда».
  • «Аналардан шулай тувгъан къазакъман».
  • «Къыргъынлар кёп – савутланы къынайыкъ».
  • «Эллерде гьуя къувун дегенде».
  • «Ягъаланы басып яв гелсе».
  • «Батырлар тувра чабып бет табар».
  • «Осаллар оьктем сёйлер пулундан».
  • «Янгызлыкъ булан ярлылыкъ».
  • «Аналаны къыркъ тамуру – къыркъ жаны».
  • «Кёкюредим мен талайсыз кёк йимик».
  • «Гьавалагъа къара лачин талпынса».
  • «Талагъан булан булар тоймады».
  • «Маскевлеге тувра салгъан ёл да бар».
  • «Мен къазакъман, къазакъман».
  • «Эл билсин деп яздыкъ деюп агъларам».
  • «Тамакъгъа татли, тили бал».
  • «Таргъуну алды дерия-денгиз дегиз».
  • «Шавхал бийим – шагь бийим».
  • «Кёкюрегим тешип чыкъгъан окъ болду».
  • «Чинарлар беллеринден чорт сынса».
  • «Артын таптап иерчени оьсмесе».
  • «Гьайт, уланлар, не этме герек бурада?».
  • «Ябагъылы къара алаша минсем де».
  • «Къубагъалы тавлар ташлар увалып».
  • «Иелмесин, сени бутакъларынг сынмасын».
  • «Аталардан сендей улан аз тувар».
  • «Кёкдеги булутлардай салкъынлы».
  • «Къара ерни къаргъамагъа гьал да ёкъ».
  • «Ахшамлардан сонг гюн тувмас».
  • «Насип къайда, биз къайда».
  • «Гёзлеге шавла берген нюр эдинг».
  • «Болмайбыз кюлеп, ойнап».
  • «Бетинг ёкъму уялма…».
  • «Кёкрегимде кёклер йимик кёкюреп».
  • «Очарларда ярлы уланлар баш иксе».
  • «Дюньяны къызбай бийлер къуршагъан».
  • «Гемелер гечмес гючлю денгизлер».
  • «Бюкген билек талгъынча…».
  • «Ерлеге яшыл отлар битерми?».
  • «Бу дюньяда сюйген кюйде ким яшар…».
  • «Гьар бир затда бир минг бар».
  • «Атасы оьлмек – Асхар таву йыгъылмакъ…».
  • «Ай къанатлы къаракъуш…».
  • «Тюнегюн бар эр уланлар бугюн ёкъ…».
  • «Тамурлары тавну-тюзню къуршагъан…». МЕТИНСИЗ
  • «Эр уланлар…» МЕТИНСИЗ
  • «Гюемен, вая, дослар, гюемен» МЕТИНСИЗ
  • Профессор И. Керимни баянлыкъларыны гьакъында
  • «Такъмакъ йыр»
  • Муаллифден

«Такъмакъ йыр»

Къол явлугъум бар эди, Къолну кирин ала эди, Сыныкъгъан яш юреклер - Ону булан ял эди.

Къол явлугъум къуш йимик, Чыты чирик - бош йимик, Сёнгюрню сыйы батгъан - Сувгъа сюйдюм таш йимик.

Сувгъа сюйдюм - таш нетмей? Ай айланып - йыл гетмей. Тозулгъан тюмен явлукъ, Тюрленгир жумасы оьтмей.

Жумасы оьтмей тюрленгир, Чум терекдей бюрленгир, Сютден де аривмен деп, - Макътанадыр черленгир.

Сурайыл бойлу, гюл сойлу, Сютден арив акъ къашыкъ. Энни бир явлукъ тюшген Бираз сёгюлдю гьашыкъ.

Сёгюлдю гьашыкъ, сёнгюр, Сёгюлмес сабур гёнгюл. Эсгермей эсимни алды Эсги явлукъдай дёнгюр.

Дёнмесми эсги явлукъ, Къаврама кюлте бавлукъ? Гече - бир, гюндюз - эки Терге, дев перинг савлукъ.

Тергевсюз дев перингден, Тенглинг тутсун черингден. Алдынгъы къол явлугъум Сёгюлген бир еринден.

Ел тилли, сув гёнгюллю Ер-еринден сёгюлдю. Ичи толгъан ашыгъым, Бары ерге тёгюлдю.

Ашыгъым алчалы эди, Чикли, бёклю, тавлу эди, Явлугъум тюшюмлю эди, Бир еринден авлу эди.

Авлу эди эгер йимик, Гьар дертим тёгер йимик. Энни бир явлукъ тюшген Харч тюпге егер йимик.

Бираз тутулгъан явлукъ, Онча тюгюл аллавлукъ. Язбашны яйы сенсен, Билсенг, дев перинг савлукъ.

Язбашны гёнгю яйда, Яйныки алла къайда?! Язбашыдай яй да ёкъ, Деген булан пайда ёкъ.

Не пайда деген булан, Тюшмесе сен савлукъгъа. Киседен гюлню тёгюп Хор болдукъ къолъявлукъгъа.

Къолъявлукъ къоллу, санлы, Юреги юз-минг хыяллы. Яй янгурсуз, къыш къарсыз - Ким болсун язбаш жанлы?

Яй, язбаш жанлыман деп, Белим чечдирди бекден. Къанатлы къаракъушдай Энни учуп юрюй кёкден.

Хынжал такъдым къылавлу, Къамучум къуш ялавлу, Къачан таркъалыр экен Кёкюреклер талавлу?..

Талавлу кёкюреклер, Дертден толгъан юреклер. Бурунгъу сонар да ёкъ Этсек де не гереклер.

Елунг бир - минг юрегинг, Билдим менден арегинг Оьзюнг мунда болсанг да, - Алла, къайда герегинг...

Герегинг гелмес бу янгъа, Халбат тюшмес аянгъа. Бир сёзюмню эки этмен, Тюшсем уллу зиянгъа.

Уллу зиянгъа тюшмей, Оьктемлер оюн тапмас. Кёкден, ерден ойлашып, Дюньяны кююн тапмас.

Дюньялар айланмаймы Дёгерек этген чар йимик? Бек англайсан айтгъанны, Уьч къулагъынг бар йимик.

Янгурдай явмасанг да, Кёкюрединг кёк йимик, Майдай ягъылып гелсем, Сен гёрмединг тюк йимик.

Гёрмединг, гёзден къарап, Билмединг, гёнгюм сорап, Бугюн басгъан бойнумдан Хыйлы хор, мысхыл, харап.

Не гереклер этсек де, Алдынгъыдай гёз де ёкъ, Чархыма сингер йимик, Жангъа йылы сёз де ёкъ.

Сёз сёйлеп самаркъавун, Эп булан табуп бавун, Барып бавуна гирсем, Эллеге сала къувун.

Къувун сала эллеге, - Къуршап къала бузгъандай, Аягъынг булан къолунг Алтын булан созгъандай.

Гюмюш йимик къолларынг, Алтындай аякъларынг, Энглеринг алма йимик, Къардан акъ яякъларынг.

Яякъларынг къар йимик, Энглеринг алма йимик, Авзунгдан чыкъгъан сёзюнг, Татывлу долма йимик.

Долма этер япракъдан, Жан сыйлы опракъдан, Жанны сенден аривю, Яралмас топракъдан.

Хыйлы хор, мысхыл, харап, Бойнумдан басгъан, таймай, Болур-болмас ишлеге Инандым эсим жыймай.

Эсим жыймай иш гёрдюм, Уяв чакъда тюш гёрдюм, Бал бюркюп, бармакъ хапдым, Немкъорай бир дос тапдым.

Бир дос тапдым немкъорай, Юлдуз, гюзгю, гюн чырай: Къушлукъдан тюш болгъанча Минг тилли - негер ярай?!.

Къушлукъ чакъда бал бердинг, Тюш болгъунча къалсын деп, Тюшден сонг закъум бердинг, Гьакъ башымдан алсын деп.

«Къурашлап къала бузгъандай»

Къурашмакъ – тикмек, къурмакъ, къошулмакъ сёйлешмек, разилешмек маъналары бар дей муаллиф, ва, шолай болгъанда, шону шулай охума (англама) герек: «Къувун сала эллеге, биревлеге къошулуп, къала бузгъандай» деп, англатыв да бере.

Шаирни шо сатыры 1980-нчи йылда чыкъгъан китабында «Къуршап къала бузгъандай» деп, тюзленип де, тюз де: контекстге гелишли бериле ва тувра къуршап, къамавгъа алып бузгъандай маъналы. Къала деген сёз де мунда беклик (крепость) деген маънада. Халкъны авзундагъы: «Дюр, къакъ этерсен, къала бузарсан» – оьзгелер бажармайгъан затны этерсен дегенлей. Биревлеге къошулуп демек мунда дурус чыкъмай, неге тюгюл шо тиштайпа бу сёзлени самаркъав, мысгъыл кюйде айта.
«Къувун сала эллеге» дегенни де – макътана деп англама герекли.

Мунда да кёп-кёп: сыныкъмакъ, тюмен явлукъ, черленгир, сурайыл, девпери, ел тили, алчалы, сонар, халбат, чырай деген сёзлеге баянлыкълар бермек тийишли эди.

Дагъы да: «Явлугъум тюшюмлю эди, бир еринден авлу эди, авлу эди эгер (элек) йимик» ва «Гьакъ башымдан алсын деп» деген сав сатырлагъа да англатыв гьажатлы эди.

Алдагъы бёлюкгеСонггъу бёлюкге