Osnownıye puti proisxojdenya sinonimow
Mojno otmetit sleduüşiye osnownıye puti proisxojdenya sinonimow kumıkskogo yazıka:
I. Poyawleniye sinonimow kak rezultat razwitya mnogoznaçnosti slow. Mnogoznaçnost yawläyetsä postoyannım istoçnikom poyawlenya razliçnıx sinonimow w yazıke. Tak, naprimer, slowo göz «glaz» blagodarä swoyey mnogoznaçnosti mojet bıt sinonimom k selomu rädu slow: göz – qaraş «wzgläd» – göz «konforka».
II. Leksiko-sintaksiçeskiy sposob obrazowanya sinonimow. K sinonimam, obrazowannım leksiko-sintaksiçeskim sposobom, otnosätsä slowa, kotorıye obrazowanı w prosesse sliyanya dwux samostoyatelnıx slow: bala-çağa – yaş-yüş «detwora», çubar-ala – ala-qula «pestrıy».
III. Sinonimı, obrazowannıye w prosesse zaimstwowanya. W kumıkskom yazıke imeyetsä bolşoye koliçestwo zaimstwowaniy iz drugix yazıkow, kak rodstwennıx, tak i nerodstwennıx. W prosesse ix kontaktirowanya s iskonnoy leksikoy obrazuütsä nowıye sinonimiçeskiye rädı:
a) sinonimı, obrazowannıye w prosesse proniknowenya arabizmow: ixtibar – abur «awtoritet», hujum – çapğın «ataka», aslu – kürçü «osnowa»;
b) sinonimı, obrazowannıye w rezultate proniknowenya iranizmow: azat – erkin «swobodnıy», mıx – çüy «gwozd»;
w) sinonimı, obrazowannıye w rezultate proniknowenya rusizmow i internasionalizmow: literatura – adabiyat, pedire – çelek.
Odnoy iz osobennostey kumıkskogo yazıka yawläyetsä popolneniye leksiki literaturnogo yazıka za sçet dialektizmow: lit. qaz – dial. qalaw «gus», lit. güçük – dial. kulay «şenok», lit. bürlügen – dial. çadur «yejewika».
Poskolku frazeologiçeskiy oborot funksioniruyet w yazıke na prawax otdelnogo slowa, to mı imeyem prawo rassmatriwat yego w kaçestwe sinonima po otnoşeniü k otdelnım leksemam. W zawisimosti ot togo, k kakoy çasti reçi otnosätsä idiomatiçeskiye sinonimı, oni podrazdeläütsä na idiomatiçeskiye werbalnıye: harzi salmaq – damğalamaq «kleymit», payda almaq – qazanmaq «poluçit polzu» i imennıye: qara gün – balah «gore».