Dissimiläsya
Dissimiläsya (raspodobleniye) soglasnıx predstawläyet soboy yawleniye, protiwopolojnoye assimiläsii. Yesli assimiläsya priwodit k upodobleniü soçetayemıx soglasnıx, to dissimiläsya priwodit k ix raspodobleniü.
Dissimiläsya, tak ce, kak i assimiläsya, bıwayet kak regressiwnoy (kogda izmenäyetsä perwıy iz wzaimodeystwuüşix soglasnıx), tak i progressivnoy (kogda izmenäyetsä posleduüşiy soglasnıy). Dlä sowremennogo kumıkskogo yazıka xarakterna regressiwnaya dissimiläsya.
W ustnoy reçi dissimilätiwnomu wozdeystwiü posleduüşix peredneyazıçnıx [d], [t], [c], [n], [l], [ç] podwergayetsä affrikata [ç], kotoraya pri kontakte s ukazannımi zwukami teräyet swoyu smıçku, naprimer:
çd > şd: aç + dı > aştı «otkrıl»; qaç + dı > qaşdı «ubejal»; aç + dan > aştan «s golodu»; güç + den > güşten «s trudom»;
çl > şl: ağaçlıq > ağaşlıq «les»; güçlü > güşlü «silnıy», içlik > işlik «prokladka».
Yawleniye dissimiläsii, nado polagat, swäzano s uslojneniyem artikuläsii pri kontakte affrikatı [ç] s peredneyazıçnımi smıçnımi, sledowatelno, pri tendensii k fonetiçeskoy ekonomii bez uşerba dlä smısla slowa uproşayetsä artikuläsya predıduşego [ç], kak zanimaüşego slabuyu pozisiü po srawneniü s posleduüşimi peredneyazıçnımi, kotorıye nesut s soboy smıslorazliçitelnuyu funksiü.
Dissimiläsya çaşe wsego nablüdayetsä sredi sonornıx soglasnıx: zarar – zaral «wred», dostatoçno», koridor – kalidor, benzin – bilizin.