İzyawitelnoye nakloneniye (Xabar bağış)
W kumıkskom i russkom yazıkax izyawitelnoye nakloneniye ne imeyet spesialnıx morfologiçeskix form – affiksow naklonenya.
Xarakternoy osobennostü izyawitelnogo naklonenya yawläyetsä obäzatelnaya swäz yego s wremenami i spräjeniye po lisam, to yest ono realizuyetsä w sprägayemıx formax wremeni. İ poetomu affiksı wremeni yawläütsä morfologiçeskimi pokazatelämi izyawitelnogo naklonenya.
İzyawitelnoye nakloneniye glagola oboznaçayet realnoye deystwiye, t.ye. ustanawliwayet naliçiye deystwiya (w nastoyaşem, proşedşem, buduşem wremeni) ili ce otrisayet yego. Kategorya wremeni wırajayet otnoşeniye deystwiya k momentu reçi ili k kakomu-nibud drugomu momentu wremeni, prinätomu za osnowu wremennıx otnoşeniy.
İzyawitelnoye nakloneniye w kumıkskom yazıke xarakterizuyetsä mnogoobraziyem wremennıx form, çto, widimo, mojno obyasnit spesifikoy razwitya dialektnoy sistemı w selom, na baze kotoroy formirowalsä kumıkskiy literaturnıy yazık.
Sistema wremen izyawitelnogo naklonenya w kumıkskom yazıke:
I. Prostıye (sintetiçeskiye) formı wremen.
-
Nastoyaşeye wremä (affiksı: -a, -ye, -y).
-
Proşedşeye opredelennoye (affiksı: -dı, -di, -du, -dü).
-
Proşedşeye neopredelennoye (affiksı: -ğan, -gen).
-
Buduşeye opredelennoye (affiksı: -ajaq, -yejek, -caq, -cek).
-
Buduşeye neopredelennoye (affiksı: -ar, -yer, -ır, -ir, -ur, -yür, -r).
II. Analitiçeskiye formı wremen izyawitelnogo naklonenya.
-
Proşedşeye nezakonçennoye: -a, -ye, -y + edi; -a, -ye, -y + bolğan.
-
Dawnoproşedşeye: -ğan, -gen + edi; -ğan, -gen + bolğan.
-
Proşedşeye mnogokratnoye: -ağan, -yegen + edi; -a, -ye, -y + turğan edi.
-
Proşedşeye prodoljitelnoye: -maqda, -mekde + edi.