Pritäjatelnıye mestoimenya (Mülk orunçalar)
W russkom yazıke pritäjatelnıye mestoimenya imeüt morfologiçeskuyu formu prilagatelnogo. Oni wırajayut prinadlejnost predmeta odnomu iz trex lis: perwomu (moy, naş), wtoromu (twoy, waş), tretyemu (yego, yeyö, ix).
W kumıkskom yazıke liçnıye mestoimenya w roditelnom padeje çasto upotrebläütsä w znaçenii russkix pritäjatelnıx mestoimeniy, a opredeläyemıye suşestwitelnıye prinimayut affiksı prinadlejnosti: "moya kukla" meni qurçağım, "twoye delo" seni işiñ, "waş sad" sizin bawuğuz.
Russkomu pritäjatelnomu mestoimeniü w kumıkskom yazıke sootwetstwuyut razliçnıye grammatiçeskiye formı:
-
Liçnıye mestoimenya w roditelnom padeje. Oni bıwayut w predlojenii opredelenyami: "moy, moya, moye, moi" meni; "twoy, twoya, twoye, twoi" seni; "naş, naşa, naşe, naşi" bizin; "yego, yee, ix" onu; "waş, waşa, waşe, waşi" sizin; "ix" olanı.
-
Liçnıye mestoimenya w roditelnom padeje s pribawleniyem affiksa -ki: forma s -nıki (-niki, -nuki, -nüki) w predlojenii çaşe bıwayet skazuyemım, dopolneniyem ili obstoyatelstwom, no nikogda ne mojet bıt opredeleniyem:
"Moy towariş" qurdaş meniki
"Moye pole" awlaq meniki
"Moya korowa" sıyır meniki
"Karandaş twoy" karandaş seniki
"Kniga twoya" kitap seniki
"Semä twoye" urluq seniki
"Sosed naş" xonşu bizinki
"Owsa naşa" qoy bizinki
"Pole naşe" awlaq bizinki
"Şapka yego" börk onuki
"Muj yeyö" er onuki -
W 1-m i 2-m lise yed. i mn. ç. w kumıkskom yazıke prinadlejnost wırajayetsä affiksami prinadlejnosti, soderjaşimi ukazaniye na liso: "moya doroga" yolum // meni yolum, "twoya linya" hızıñ // seni hızıñ, "yego sestra" qızardaşı // onu qızardaşı, "naşa telka" xonajinibiz // bizin xonajinibiz // bizin xonajin, "waşa kastrülä" qazanığız // sizin qazanığız // sizin qazan, "ix kniga" kitabı // olanı kitabı.
-
Roditelnıy padej liçnıx mestoimeniy i affiksı prinadlejnosti: "moya armiya" meni armiyam, "moye znamä" meni bayrağım, "moy aul" meni yurtum; "naş drug" bizin qurdaşıbız, "naşe more" bizin deñizibiz, "naşa peç" bizin peçibiz.
Russkoye pritäjatelnoye mestoimeniye swoy w kumıkskom yazıke peredayetsä formoy opredelitelnogo mestoimenya öz w roditelnom padeje s affiksom prinadlejnosti -ı (-i, -u, -yü), -sı (-si, -su, -sü) i otnositsä ko wsem tröm lisam: "swoy rebenok" özünü yaşı, "swoya professiya" özünü käsbusu, "swoye delo" özünü işi.
Trudnım dlä uçaşixsä-kumıkow yawläyetsä opredeleniye roda pritäjatelnıx mestoimeniy, soglasowaniye ix w rode i çisle s opredeläyemımi suşestwitelnımi, skloneniye ix i soglasowaniye padejnıx form s suşestwitelnımi, razliçeniye 3-go lisa i prinadlejnosti.