Баш сёз
Ассаламу алейкум, охувчум!
Савлукъ, саламатлыкъ болсун сагъа!
Сени алдынгда оьзюню япракълары къонакъны къатланчыкъ къалачын эсге гелтиреген шу китап. Гьали муну аты «Жан къардашлар». Хабаргъа бу ат къонакъгъа къалач йимик къыйыша.
Давда къурдашлыгъы къардашлыкъгъа айлангъан эки батыр — Элмурза булан Аркадий яш заманында бир-бирин бир де гёрмеген, къалкъы башларда бир де бирче ойнамагъан, бир къайыкъгъа минип де юзмеген.
Бириси Кавказны къумукъ юртунда тувгъан, биревюсю Балтыкъ денгизни ягъасында балыкъ батагъада оьсген. Бирисине анасы исси ерлени къарангы гечелеринде бёшюк чайкъап лайлай этген, биревюне сувукъ ерлени гюндюзге ошайгъан ярыкъ гечелеринде гьайлекни гьарсиллетип байбай этген.
Эки асгер къурдашны къардашлыгъы: бири — орус, бири — къу- мукъ. Бири — денгиз, бири — ону ягъасындагъы булакъ. Бири — генглик, бири — сюзюклюк. Юзмек учун — денгиз, къонмакъ учун — булакъ.
Мен булакъны башындаман, денгиз буса менден ариде. Къардашлыкъны хабарын булакъдан денгизге къарап булакъны тили булан этемен.
Денгизни тили булан этилген буса хабарны ругьу денгизни тогъузунчу толкъуну йимик зор ва къагьрулу болма ярай эди. Тек о заман булакъ эс этилмей къалыр эди.
Булакъны тилинде «ана, ата» деген сыйлы сёзлер, терсине охусанг да «ата, ана» бола. Булакъ тил булан «Урал» — ур, ал! «Алтай!» — ал, тай! «Сибирь» — Си — бир: табиатны адам учунгъу байлыгъын уруп, сибирип ал да, тай, бар, изле башгъа байлыкъланы, деген зат бола. (Булакъ тил булан «Байкал» да бай кёлдюр). Булакъны тилинде тапанчагъа тюбекни баласы, булакъгъа денгизни анасы дей. Денгиз булан булакъны къурдашлыкъ тамурлары шолай. Ким биле, булакъны ёлу денгизни тюбюнден Уралгъа, Байкалгъа, Гюн тувагъан ерге чыгъып гетедир. Гиччи булакъны уллу денгизлер чакъы сырлары бар буса да ким биле.
Алим илмудан тоймас, юрек — сюювден, жан — сыйдан, къурдашлар бир-биринден тоймас. «Къалай да багъыр да бир-бирин тутмай: экисинде де бир йимик тазалыкъ болмаса. Ёлдашланы аралыгъы да шолай болма герек» дей дагъыстанлы усталар.
Къой, юреклени дазувсуз тазалыгъына кюрчюленген дослукъ, къардашлыкъ денгизлерде юзе, булакъларда къона туруп, бютюн аламны анасы болгъан Гюнешни бийиклигине ерли оьрленсин.\
А т к ъ а й.