Бирлик герек

Муслиман къардашлар! Гёресиз, гьали заман алмашынгъан. Уьч юз нече йылдан берли Русияны бийлеп, оьзлер сюйгенин этип тургъан Романофланы^✻ пачалыгъы тайып, халкъ да аланы^✻ темир тырнакъларындан къутулуп, уллу эркинликге етишген.

Аланы заманында къысылып яшайгъан русдан башгъа миллетлер де оьзлени гьакъкъын (пыравасын^✻) излемеге орталыкъгъа чыкъгъанлар. Айрокъда, о заманда уллу тарлыкъда-къыйынлыкъда, гьар бир гьакъкъындан магьрюм болуп тургъан муслиманлар да, озокъда, оьзлени болмаса болмайгъан гьакъларын тилежеги белгили. Тилеме де герек.

Агъар гёре, биз дагъыстанлылар – тав, къумукъ, мычыгъыш, черкес ва башгъалар да – Кафказдагъы башгъа муслиманлар булан да биригип ойлашып, «не этме герек?», «не ёлда гьазирлик гёрме герегин» билип, гьали гечикмей, Петрогърадда^✻ жыйылажакъ «Мажлису муассисангъа» ^✻ къолдан гелген чакъы гьаракат этип, оьзюбюзден англайгъан адамлар йибермеге къаст этме герек.

Ол «Мажлису муассисанда» жыйылажакъ адамлар пачаны да шолар сайлажакъ, министирлени де шолар айыражакъ, пачалыкъгъа янгы [къанунлар да]^✻ шолар салажакъ, гьар кимге гьакъкъын да шолар бережакъ^✻, шолар этген зат терс-онг [къанун] болуп юрюлежакъ. Гьар миллетлер шол мажлисге гьалиден къаст этип гьазирлик гёрюп юрюйлер. Гьар кимни умуту шол мажлисде, гьар ким дёрт гёз болуп шол мажлисге къарайлар.

Муслиманланы да бугюнлерде Маскевде^✻ уллу жыйыны бар. Булар да шол мажлисге гьазирлик гёрегени белгили. Биз де оьзюбюзню къайгъыбызны оьзюбюз этмесек, башгъалар гелип бизин гьакъкъыбыз (пырава)-бызны алып бермес. «Йыламагъан яшгъа эмчек бермей». Тарыкълы буса, йылама да йылайыкъ-тилейик, биз де адамлагъа къошулмагъа къарайыкъ; тарыкъсыз, пайдасыз «сен-мен» деп бирев-биревню намусуна тиймакъ, бирев-биревге гюнчюлюк-ачув-оьчню къоюп, гьар не этсек де биригип этейик. Заманны оздурмайыкъ. Иш озгъандан сонг гьёкюнген учун пайда ёкъ.

Гьали болгъунча, алдынгъы гьакимлени яманлап, алардан гёре эдик. Гьали алар тайып, оьзюбюзге эркинлик берилген. Эндиден сонг такъсыр оьзюбюзде болажакъ.

Биз де адамлар йимик яшама сюегенибизни гёрсетейик. Гёзюбюзню ачайыкъ. Гьалиги заманда гёзю ачылмагъан халкъ, башгъа тюзелген халкълагъа къул-есир болуп, тапталып турагъанларын гёрюп турабыз. Гьар не гьаракат этип, алгъа аякъ басма къарайыкъ. Бугюн болгъунча бир затдан да хабарсыз гъафил^✻ тургъаныбыз таман. Башгъалар гьаваларда къушлар йимик учуп, тавланы-ташланы тешип, отуз чакъырымдан урагъан топлар этип, бир гюнлюк ёлну бир сагьатдан алагъан афтомобиллеге минип юрюйген бир заманда, биз гамюш арбалагъа да минип, эсги йырыбызны йырлап юрюсек, аланы артындан етишербиз деп ойламайыкъ.

Тюзелген халкълар не ёл булан тюзелген, оьзюбюз билмей бусакъ, билегенлерден сорайыкъ. Къолдан гелген чакъы алагъа ошама къаст этейик; сен тавлу, ол мычыгъыш, мен тюзлю, ол пулан деген тарыкъсыз сёзлени къоюп, барыбыз да муслиманлар къардашлар экенибизни билип, гьар не бирикмекни къастында болайыкъ. Биригип чалышсакъ, гьар ишибиз онгарылажагъы белгили. Иш – бирликде.

Бирлик герек, бирлик!…

(«Мусават» газет, № 5. Темирханшура, 10 май 1917 й., 4-нчю бет).