«Чапгъан гюн шатлыкъ этмес».
Чапгъан гюн шатлыкъ этмес Мукъ боюнлу тар санлар Чабушгъан гюн сыр бермес. Менмен деген арсланлар. Нечесе бийлер, ханлар, Аллагь яратгъан ерде Булай аламат ишни Гёргенмикен инсанлар?
Инсансан – элге оша, Юз элли минг йыл яша, Юз йыл яшагъан адам Булай аламат ишни Гёрген буса тамаша.
Арсарсыз эки чомарт, Бири – арслан, бири – нарт, Артындан нёгерлери Ат минип гийген халат, Олагъа питне салгъан Илбис малуьнге налат!
Башлап давун этмеги, Бир-бирине етмеги: Къуюшгъаны къуйма алтын, Еркъашы гюмюш, яна, Тизгинлери тасмадан, Авузлугъу дагьана – Ёлдан оьтюп барагъан Бир ат болгъан багьана.
Элмели Гебек – пристоп Яхшы ат деп макътай болгъан. Къаршыда олтургъан Мурза, Къайралып эретургъан, Аркъалы инбашына. Ажжалын арта баргъан, Артындагъы тапанча Алдына тарта баргъан. Къолу чакъмада болгъан, Юрюп уьстюне баргъан, Геренли жан ерине Тартынмай тиреп ургъан.
Кансарал толгъан адам Бузулуп-адап къалгъан. Абдырагъан, адагъан, Адамлагъа къарагъан. Буйрукълу баш нёкери, Оьзюн жыйып турагъан. Бийим не буюрур деп Гьазир болуп турагъан, Шол бийи орам этген, Эшикни ачып чыгъар деп Нёкери хыял этген: Ур! деп айта шугъар деп.
Орамын, ишарасын Ойламай уруп йыкъгъан, Элмели Гебек – пристоп Къачып тышгъари чыкъгъан.
Бузулгъур кансаралда Шагьалайгъа айлангъан, Арсарсыз эки табун Савутлагъа шайлангъан.
Тапанчалар тургъузуп, Хынжалларын сувургъан. Гючю-гюню бар чакъы Бири-бирине ургъан.
Къудратлы гючлю Аллагь Къулларына буюргъан, Къушдай азиз жанланы Чархларындан айыргъан.
Бузулгъур кансаралны Эшиклери къарагъай. Терезелери шиша, Чюймеге алгъан къыргъыйдай. Эки ханы нёкери Табун тартып уруша.
Бири-бирисин ёкълай, Къаны сют йимик окълай. Гьакъыл булан эс табып Халит Жанбегин сакълай.
Бир къолу – караватда, Бир къолу – ойболатда. Бир чархда алты саны, Алтмыш яра тийген сонг, Къалармы гюч-къуват да?
Жанбегин сакълай туруп, Гючю-къуваты битген. Энниги ону иши Болмажакъ ерге етген.
Болмажакъ ерге етген. Болмажагъын билген сонг, Бирине орам этген, Орамы булан оьлген. Ону орнуна ол гелген. Орнуна ол гелген сонг, Йыгъылып жанын берген.
Ол бирисине къара: Сан-саны пара-пара.
Гьакъыл булан эс табып Тамгъа таянып тура… Юрюп уьстюне бара, Хынжалларын сувура – Гючю-гюню бар чакъы Бири-бирине ура.
Къадирленген Солтаным Къапулдан балагь сала. Барыны да жанларын Тенг этип бирден ала…
Мукъ боюнлу тар санлар – кюцсюз, къутсуз, осал санлылар.
Аламат иш – ажайып, гьайран, тамаша иш.
Элге оша – халкъынга оша.
Арсарсыз – тартынывсуз, чарс, къоркъув билмейген, еликген.
Нёкер, нёкерлер – бийни атлы савутлу къорувчулары (стража, дружина).
Питне салгъан – къавгъа, эришив салгъан.
Илбис малъун – капир, имансыз (неверный, преданный проклятию).
Къуюшгъаны къуйма алтын – шилганы атны къуйругъуну тюбюнден оьтеген гесеги, бёлюгю (похва); шо гесек тез чиримесин деп, шону дагьана (нержавейка) гиччи темир быргъыгъа гийирте болгъан, артыкъ байлар шону гьатта гюмюшден, алтындан этдире болгъанлар; къуйма алтын – алтындан къуюлгъан, этилген.
Еркъашы гюмюш яна – лука седла серебром покрытая.
Тасма – эчки териден гён алатланы тикмек учун этилген тар сызакъ къайыш (тесьма).
Авузлугъу дагьана – удила из нержавейки.
Элмели – эрмели (армянин).
Пристоп – пристав.
Ажжал – оьлюм (смерть).
Къайралып – къагьарланып, шамланып (обозлённый, освирепевший).
Аркъалы инбашы – //янбашы (заплечье).
Абдырамакъ – адамакъ, эсер-месер болмакъ (растеряться).
Буйрукълу баш нёкер – главный, старший нукер, приказчик.
Орам этген – ишара этген (дал немой знак).
Нёкери хыял этген – янгылыш ойлагъан (ошибочно понял).
Къачып тышгъари чыкъгъан – къачып къыргъа чыкъгъан.
Шагьалайдай айлангъан – булгъанышып, ваягь ясдадай дёгерек айлангъан.
Савутлагъа шайлангъан – савутлагъа серменген, хармангъан, оланы сувургъан, чыгъаргъан.
Гьакъыл булан эс табып – догадался, умом понял, умудрился.
//Къадирленген Солтаным – ачувлангъан къудратлы гючлю Аллагьым.
Къапулдан балагь сала – бирден, эсде ёкъ ерден балагь сала.
Гючю-гюню бар чакъы – бары да гючюн салып (со всей силой).
Къудратлы гючлю Аллагь – Всемогущий, Всесильный Аллах.
Чархларындан айыргъан – сан-санындан айыргъан.
Эшиклери къарагъай агъачдан – къатты агъачдан (из лиственницы).
Къыргъый къуш – ястреб.
Къаны сют йимик окълай – къаны сютдей агъа.
Ойболат – мунда: болат хынжал демек.
Гьакъыл булан эс табып – гьакъылы булан баш алып, ойлашып (умудрился).
Къапулдан балагь сала – эсде ёкъдан, хапарсыздан, бирденден балагь сала.