Энгилигим, Сенгилигим, эшикни ач!

Бир болгъан, бир болмагъан, бир эчки болгъан. Эчкини эки баласы да болгъан. Буланы бир къалын эшиги булангъы уью де болгъан. Эчки балаларын уьйде къоюп, булагъа эшикни де бек беклетип, оьзю гьар гюн барып отлап, елинин сютден, аркъасын отдан толтуруп къайта болгъан. Гьар гюн уьйге етгенде эчки балаларындан сююнюп, булагъа:

— Энгилигим, Сенгилигим, эшикни ач! Сизге анагъыз аркъам толтуруп от гелтиргенмен, елиним толтуруп сют гелтиргенмен, — дей болгъан. Булар да эшикни ачып, анасын шат къаршылап, отдан ашап, сютден ичип, кёп кеп эте болгъанлар.

Бир гезик отлавда отлап турагъан заманда эчкиге бёрю къаршы бола. Бёрю огъар сорай:

— Не этесен, эчки, отлаймысан, къайда яшайсан, нечик яшайсан, балаларынг бармы, нече бар, сакълап бажарамысан? — дей. Эчки жавап бере:

— Уьюм де бар, эки балам да бар, шат тураман, — деп.

— Уллуму, ким дейсен баланга? — деп сорай дагъы да бёрю.

— Бирине Тогъанакъ, бирисине де Уллучюй деймен, — деп жавап бере, къоркъмайгъан болуп, эчки.

Бёрюню авлакъда гёрюп, ону мурадын билип, эчки ахшам къайтып, балаларын ашатагъанда булагъа айта:

— Мен ёкъда сизин яныгъызгъа бёрю гелме ярай. Ол магъа отлавда къаршы болгъан эди, балаларынг бармы, аты кимдир, къайда яшайсан деп сорай эди. Вёрегиз, ол гелип сизге мендей болуп къычырса, эшикни ачмагъыз, ол сизин атларыгъызны магъа сорагъанда, мен огъар бирине Тогъанакъ деп, бирисине де Уллучюй деп айтаман дегенмен. Ол гелсе, шолай къычырыр, сиз де огъар айтарсыз тогъанакъны да салгъанбыз, уллу чюйню де къакъгъанбыз деп. Гьалиден сонг сизге мен экенни билдирмек учун эшикни арасындан муна шу бармакъларымдагъы алтын юзюклери булангъы акъ аягъымны гёрсетермен, шону гёргенде тюгюл ачмассыз, — дей.

Балаларын бек буварып, эртен эчки дагъы да отлавгъа гете. Бир замандан бёрю, эчки ёкълугъун билип, буланы уьюне геле. Эчкини тавушуна ошатып, бу эшикни артындан къычыра:

— Тогъанакъ, Уллучюй, ачыгъыз, балаларым, эшикни, сизге сют де, от да гелтиргенмен! — деп.

Улакълар муну танып:

— Тогъанакъны да салгъанбыз, уллу чюйню де къакъгъанбыз, сен бизин анабыз тюгюлсен, — деп айталар.

— Неге танымайсыз, мен сизин анагъызман, ачыгъыз, — дей бёрю, тавушун эчкини тавушуна дагъы да бек ошатып.

— Сен бизин анабыз тюгюлсен, бизин анабызны акъ билеги, билегинде алтын билезиги бар, — дей улакълар дагъы да.

Шо заманда бёрю тирменге барып, аягъын унгъа бёлеп, бармакъларына саламдан юзюклер де этип, къайтып геле де, дагъы да къычыра:

— Муна мени акъ билегим, алтын юзюклю бармакъларым, ачыгъыз гьали сама! — дей.

Булар да инанып, ачалар. Бёрю гире де, гидивлени ютуп къоя.

Ахшам бола. Эчки дагъы да аркъасына от да салып, елинин сютден де толтуруп, уьюне геле. Къараса, эшик ачыкъ, уьйде гьеч жан ёкъ. Бу шоссагьат биле бёрюню ишин. Отун да шонда къоюп, чыгъып, ёлда ез мююзлерин де чарда чарлап, тюппе-тюз бёрю турагъан ерге бара. Мине де бёрюню къалкъысына, атыла башлай.

Бёрю тавушну эшитип:

— Кимдир мени къалкъымда тапур-тупур этеген, гьинкалыма да чанг тегюлдю! — дей тюпден таба.

— Мен-мен-мен, мен-мен-мен! Бир мююзюм ер сюре, бир мююзюм кёк сюре, чыкъсана сен майдангъа! — дей эчки.

Бёрю жавап бере:

— Мен тюгюлмен сени балаларынгны ашагъан, ол палан ердеги аювдур, — дей.

Эчки бара да, аювну къалкъысына да минип, атыла. Аюв да сорай:

— Кимдир мени къалкъымда тапур-тупур этеген? Таханама да чанг тегюлдю! — деп.

— Мен-мен-мен, мен-мен-мен! Бир мююзюм ер сюре, бир мююзюм кёк сюре, чыкъсана сен майдангъа! — дей эчки.

— Мен тюгюлмен сени балаларынгны ашагъан, бёрюдюр, — дей аюв.

Эчки дагъы да къайтып, бёрюню къалкъысына бара, дагъы да атыла башлай. Бёрю гьинкалын ашап битип, чыгъа. Булар уруша башлай. Эчки эки мююзю булан сюзюп, бёрюню къурсагъын ярып къоя. Бирден "мааа" деп, бёрюню къурсагъындан эки де гидив атылып чыгъа. Эчки, Энгилигин де, Сенгилигин де алып, уьюне къайта.