ЧЕЧЕГЕН ЮММАКЪЛАР

Шу гьали язылажакъ затлар — чечмек учун соралагъан юммакълардыр. Оланы жаваплары да китапны ахырында язылгъандыр. Тархлары^✻ булан акътармагъа герекдир.

1.

Сегиз тюкен, дёрт базар, Эки майдан, бир даллал^✻

2.

Гече гёрген тюш недир? Башгъа тюшген иш недир? Уьч юз алтмуш бутакъда Минг сегиз юз къуш недир?

3.

Ол недир ки — экидир инсанда, Уьчден артыкъ болмады гьайванда? Сенде бар, менде де — аламда ёкъ, Бир, эки, уьчден гьеч артыкъ болмады, Дёртюнчю бир ерде гьеч ким гёрмеди, Шамгъа баргъан — уьчюсюн гёрюп гелди, Мисриге баргъан — гьеч бирин гёрмеди.

4.

Дёрт татар — окъ атар. 5. Он сегиз минг бав недир? Етмиш эки дав недир? Къыркъ минг тюкен, бир шагьар, Аврув недир, сав недир?

6.

Яралы къабан янгыз ятгъан. 7. Ол недир ки — юздюр аны бармагъы, Сегиз аякъ уьстюндедир турмагъы, Беш башы бар, сегиз гёздюр гёрмагъы^✻ Не ажайып беш барып дёрт къайтмагъы.

8.

Узун-узун къалалар, Ичинде яш балалар, Тюбюнден сув йиберсе — Оьрге багъып баралар.

9.

Ари де лаплап, бери де лаплап, Кийиз къаплап, сюнкю саплап.

10.

Айлана-айлана айлы бола. 11. Гичгине4 бир терен кёл — Тереклер аны ичинде, Оба-ингилик ягъынгъан Къызлар аны ичинде, Белине къылыч тагъынгъан Йигитлер аны ичинде.

12.

Он экидир анасы, Къыркъ сегиздир уясы, Уьч юз алтмуш йымыртгъасы, Эки болур баласы.

13.

Отбашда обур тёбе — Етген-етген ону оьбе.

14.

Солтаны саламат, къуллары карамат, Дёртюсю етти-етти, бири сегиз, — ол не аламат?

15.

Шекер чачдым — туз битди. 16. Табун-табун турналар Тав башында ёргъалар, Эти гьарам, шорпасы гьалал — Ол не болур, моллалар?

17.

Авзу бир, тили эки, жаны ёкъ, Сёйлейген сёзлерини саны^✻ ёкъ.

18.

Яр ягъада ярты къалач. 19. Аранда бар, уьйде ёкъ, Орманда бар, къырда ёкъ.

20.

Чинк тюбюнде — чика-чик, Аны уьстюнде — ялмавут, Аны уьстюнде — чирик булакъ, Аны уьстюнде — ярыкъ юлдуз, Аны уьстюнде — гесек агъач, Аны уьстюнде — сабанлыкъ, Аны уьстюнде — биченлик.

21.

Аллагь берген топ йимик, Аягьы-къолу ёкъ йимик, Ичи къызыл гюл йимик, Уьстю яшыл от йимик.

22.

Тюбю бир, башы эки, Башында — эчкиники.

23.

Ол недир ки — къангъа ошар, къаны ёкъ, Бар да боюн къан алыпдыр^✻, жаны ёкъ, Къатыны ёкъ, эри ёкъ, Яшларыны саны ёкъ.

24.

Эки ана, он бала, Амма аты бир бола.

25.

Юкъкъа, гиччи, дёгерек — Оьзю гьар кимге герек.

26.

Аршунлу тюгюл, путлу тюгюл, Амма оьзю гьар кимде бар.

27.

Къат-къат тонлу, къарыш бойлу. 28. Жанлыдан жансыз тувар, Жансыздан жанлы тувар.

29.

Гичгине акъ таш болат, Эшиги де ёкъ, тешиги де ёкъ.

30. Гел десе гелмей, гелме десе геле.

АЛЪЯКЪДА ЭСГЕРИЛГЕН ЮММАКЪЛАНЫ ЖАВАПЛАРЫ:

1. Тюкен — сегиз женнет, базар — дёрт мазгьап, майдан — дюнья булан ахырат, даллал — Аллагьу таъала.

2. Тюш — дюнья, иш — оьлюм, бутакъ — бир йылдагъы гюнлер, къуш — намазлар.

3. Язывда болагъан тююрлер^✻.

4. Сыйырны эмчеклери.

5. Бав — махлукъ алам, дав — тиллер, аврув — жагьиллер, сав — алимлер, тюкен — шагьарлар, шагьар — дюнья^✻.

6. Тёнгек.

7. Жаназа^✻.

8. Гьабижайны гереги.

9. Кёрюкде аш биширмакъ.

10. Урчукъ.

11. Гюзгю.

12. Ана — бир йылдагъы айлар, уя — жумалар, йымыртгъа — гюнлер^✻, бала — кёкдеги ай да, гюн де.

13. Кажин.

14. Солтан — Аллагьу таъала, къуллар — пайгъамбарлар, дёрт етти — кёк, ер; етти пачалыкъ, жагьаннем; бири сегиз — женнетлер.

15. Хашынмакъ.

16. Балжибин.

17. Къалам.

18. Ай.

19. Нун деген гьарп.

20. Адамны бети.

21. Харбуз.

22. Сенек.

23. Харбуз.

24. Бармакълар.

25. Акъча.

26. Гьакъыл.

27. Хапуста.

28. Йымыртгъа.

29. Йымыртгъа.

30. Адамны эрни.

(«Мажмуъ ул-ашъар ал-ажамийят». Акъмасжит. 1321/1903 й. 34—36 б., 47—48 б.)