Сосьялистлени гьакъыкъаты

Дин къардашлар! Яхшы болду, яман болду, – бир зат аввал чыкъгъанда арив гёрюнмей. Аввал адамлар ондан къачагъан бола. Оьзюню гьакълыгъы гюн йимик загьир болгъан бизин ислам дин аввал дюньягъа чыкъгъанда, ону да кёбюсю адамлар эрши гёре эди. Хыйлыдан сонг тюгюл эсе, ону да аривлюгю баян болмады. Шол кюйде, инг аввал биз сосьялистлени атын эшитгенде, оланы кёп яман гишилер деп санай эдик. Амма бизин олай санамагъыбыз оланы гьакъыкъатын яхшы билмейгенге болгъан экен. Энди оланы гьакъыкъатын баян этейик. Олар – «бай деп биревню сыйлап, ярлы деп биревню хорламагъа ярамас, барын да тенг гёрмеге герек» дейген адамлар. Олар – «дюньяны ичиндеги зулму деп айтагъан затны тамурун гесип, зулму булан алынгъан бийлени-байланы къотанлары-тавлары жамиятгъа къайтма герек» деп айтагъан адамлар.

Муфти болса да, оьзге гьакимлер болса да – барысы да халкъ оьзлер оьз ихтияры булан танглагъан адамлар болмагъа герек. Бирев «мен муфтимен», «мен имамман» деп айтмагъа да, асгер булан гелип, «палан даражаны гюч булан аламан» деп айтмагъа да ярамас деп айтагъан гишилер. Олар – «халкъны ихтияры оьзлени къолунда къалмагъа герек, бирев де, бешев де бары да ихтиярланы да алып, оьзлени на нафсу-л-гьавасы сюйген кюйде халкъны юрютмеге ярамас» деп айтагъан адамлар. Олар – «гьалиге ерли бары да халкъны ихтиярларын да алып, мисгинлеге зулму эте гелген гьакимлеге ялынып да, къуллукъ этип де, олар этеген зулмулагъа кёмек этип, ёлдаш болуп да тюшген офисерлик чин де бизге тарыкъ тюгюл» деп айтагъанлар. Олар – «бир адам кёп уллу бай болуп, ону хоншусу кёп ярлы болмакъ адамлагъа да, инсангъа да ярашагъан зат тюгюл, шогъар арада зулму да болмайгъан кюйде, динге бузукълукъ да болмайгъан кюйде бир тадбир^✻ этмеге яхшы эди» деп айтагъанлар. Амма бу зат бир миллетни динине хилаф^✻ болса, ол миллетни халкъына да ону юрютмеге герек дел айтмайлар.

Сосьялистлер халкъ сюйсе де, сюймесе де, бусурманланы динине тие буса да, тиймей буса да, халкъны къолундагъы бары да мюлклени де, сабанлыкъланы да алып, мисгинлеге де тенг бёлюп, янгыдан уьлешмеге герек деп айталар деген сёз ялгъан. Олар шо кюйде уьлешмеге сюе, амма халкъ да сюйсе, шариъатда ёл да бар буса. Не учун олай этмеге сюе десенг, не учун тюгюл – бир адамгъа артыкъ бай болмагьа тюшгенде, ону мюлкю-ери кёп болмакъ себеп бола. Биревнюки артыкъ ярлы болмагъа тюшгенде, ону мюлклери ёкълугъу себеп болуп табула. Топуракъ тенг буса, бирев кёп бай болмагъа, бирев кёп ярлы болмагъа ёл болмай къала. Гьасили калам, сосьялистлер не халкъдыр десегиз: «Имкан къадар халкъны арасында тенгликни де сююп, оьзюнде адиллик бар гьар-бир затны тизмеге де, зулмуну ийиси де гьар затны бузмагъа да герек» деп айтагъан халкъ. Динни тизмеге айланагъан супулар тюгюл буса да, динни бузмагъа айланагъан адамлар да тюгюл. Оьзге затда болмагъан йимик, динде де гьуррият болмагъа герек деп айталар.

Болшевиклер де – сосьялистлени зор табуну. Шу ерге ерли язылгъан сёзлеге къарагъанда, сосьялистлени де, мисгинлени де арасында душманлыкъ болмас. Амма халкъны арасында оьзге уьч башгъа табун да бар. Оланы да, сосьялистлени де арасында ярашмакъ да болмас. Уьч де табунну аввалгъынчысы – халкъны бары да ихтиярларын оьзлени къолуна алып, олагъа гьакимлик де, падишагьлыкъ да этмеге сюеген адамлар. Сосьялистлер айтагъан зат буса: «Халкъны ихтияры халкъны къолунда къалмакъ, къалмаса – зулму болмай къалмас» деп айталар олар. Масала, бугюн имам, деп биревню тургъузуп, бары да халкъны ихтиярын огъар да берсек, ол имам даим шариъатгъа табиъ болуп турмас. Бир-бир заман оьз нафсу-л-гьавасына да табиъ болуп, зулму этер. Ол да этмесе, ондан сонг гелегени этер. Бизин пайхаммарыбыз ﷺ дюньядан гетген сонг, Абубакар йимик, Умар йимик дёрт халифа шариъатгъа ярашып юрюдюлер, сонг гелген язидлер де, марваллар да онча шариъатны къоралайгъан адамлар тюгюл эди. Бу бизин ахыр заманда болажакъ имамлар олай болмас, шариъатдан чыкъмай юрюйген болур деп ким айтмагъа болажакъ?

Шол эсгерилген уьч табундан экинчилей – бийлер, ханлар йимик, къолунда къотанлар да, тавлар да, батагъалар да бар адамлар. Олар да къолларындан мюлклери чыгъар деп къоркъуп, сосьялистлер булан душманлыкъ юрютелер.

Уьчюнчю табун – офисерлер йимик чины бар адамлар. Олар да хыйлы заман къыйналып, къолгъа тюшген даражаларын чыгъармагъа сюймейлер.

Бу эсгерилген себеплер саялы, бу уьч де табун халкъгъа сосьялистлени яман этип гёрсетме сюелер. Сосьялистлер динни душманлары деп айталар. Булай затлар булан бары да Дагъыстанны халкъы сосьялистлеге душман болуп, арагъа дав тюшгенни сюелер. Дав тюшсе, шол себепли оьзлени къолларында мюлклер къалмагъа бир ёл болса ярай деп ой этелер. Амма биз оланы сёзлерине тынглап, олагъа алданмагъа ярамас!

Имамлыкъ деп айтсакъ, Истанбулда бир имам бар туруп, бизин Дагъыстанда бирдагъы имам тургъузмакъ – шариъатны тюз ёлу булан юрюсек, ярайгъан зат тюгюл. Гьарам зат! Шамилни заманында оруслар бизин топурагъыбызны алмагъа башлап, олар булан дав этмек учун борч болгъан. Гьали буса, орусланы къасты бизин топуракъларыбызны да, ихтиярларыбызны да алмакъ тюгюл. Шамил дав этсе де, «мен имамман» деп айта болмагъандыр.

Гьали Нажмутдинге имам деп айтагъан йимик, тили узунлар айта болгъандыр. Бийлени-байланы тавлары-къотанлары деп айтсакъ – олар да алъякъда зулму булан алынгъан болмакъ саялы, жамаатгъа къайтмагъа герек затлар.

Гьалиге ерли шариъат юрюген буса, сосьялистлер айтгъынчагъа да къайтгъан болар эди. Гьасили, имамлыкъ учун да, байланы-бийлени къотанлары-тавлары учун да, офисерлени чинлары учун да биз этмеге ёл ёкъ. Башгъа бир себеп бар буса, баян этмеге герек. Себеп болмакъ да таманлыкъ этмей. Дав этмеге гючюбюз бармы, ону да билмеге герек.

(«Ишчи халкъ», №3. 1918 йыл, 10 май).