Yaxşılıqğa — yamanlıq
Bir bolğan, bir bolmağan, bir sabançı bolğan. Bir gün o özen yağada biçen çalıp tura bolğan.
— Wollah, hali tüş de boldu buğay, — dep, bu özen yağada da olturup, betin-qolun cuwmağa uruna. Qarap yiberse, özenni qap-ortası bulan ağıp gelegen bir giççirek qol sannıq bar.
Sabançı, çabıp, özenge gire de, tez-tez sannıqnı yağağa çığara.
— Bah, heyler, yoq yerden bu ne xadirgündür! – dep de aytıp, bir ullu bilewtaş bulan urup, sannıqnı kiritin buzup, aça.
Sannıqnı açmalı bu da bola – içinden bir zalim yılan çığıp gelip, sabançını qarqarasına çırmalıp, onu buwma başlay.
— Hey-hey! Ya, netesen xari meni buwup?! Men çi seni sannıqdan çığardım! – dey sabançı.
– Oltüremen seni, – dey yılan. — Meni şu sannıqğa seni yimik bir adam salğan edi. Men şu sannıqnı içinde turağanlı köp zaman bola edi. Aç da boldum, yazıq da boldum. Hali meni sannıqğa salğan adam sayalı açuwumnu senden alaman, — dep, yılan sabançını birden-bir qısmağa, buwmağa başlay.
Sabançı, bir kömek bolmasmı eken dep, eki yaqğa qaray. Qarasa, ülküleni arası bulan çaba barağan bir tülkü bar.
— Hey, tülkü, mağa bir kömek! — dep qıçıra sabançı.
— Ne bolğan? – dep soray tülkü.
— Yaxari, görmeymisen, yılan buwup öltüre tura çı! Allahnı xatiri uçun, bir küy et, şu balahdan qutğar!
— Men seni şu balahdan qutğarsam, sen mağa ne berejeksen?
— Wollah, bizin qatınnı eki semiz tawuğu bar. Şolanı alıp gelip, sağa berermen.
Şonda tülkü yılanğa ayta: — Yaxari, yılan, ne etesen munça adamnı boynundan bawup, munça talçıqdırıp? – dep.
— Oltüremen! Şunu yimik bir adam salğan edi meni şu sannıqğa. Şonu içinde qarañılıqda, dünyanı yarığın görmey, zar çegip turdum. Aç bolum, yazıq boldum. Şo sayalı men, şu adamnı öltürüp, açuwumnu alaman! – dey yılan.
— Taman, awliya, neni busa de söyleymi, şunça ullu qarqara şu şinçeki qol sannıqnı içine giremi! Yalğan aytasan!
– Wollah, aytmayman! – dey yılan.
— Tamaşa bar, men çi inanmayman sen şu sannıqdan çıqğan dep. Qarayım, gir hali, – dey tülkü.
Yılan, sabançını boynundan çeçilip, sannıqğa gire.
— Muna girdim çi, sıyaman çı! – dey yılan, sannıqdan başın çığarıp.
— Muna çıqdı yalğanıñ, başıñ qırda çı! – dey tülkü. Yılan başın da sannıqnı içine salıp toqtay. Tülkü tez-tez sannıqnı qapğaçın yabup, çepterin salıp qoya. Soñ, sannıqnı üstünde de olturup: — Yılan, sağa yaxşılıq tarıq tügül! – dep qıçıra tülkü.
Soñ sabançığa: — Men seni yılandan qutğardım, enni mağa beregen semiz tawuqlarıñnı alıp gel, – dey.
— Olay degen nedir, men sözüme yalğançı bolamanmı! Sen çi meni ölümden qutğardıñ. Sen şo ülkünü tübünde yatıp tur, men barıp, tawuqlanı alıp keleyim, — dep, sabançı yurtğa gete.
Sabançı, üyüne gelip, bolğan işni qatınına ayta. Sabançını qatını: — Hay, awliya! Tülküge eki tawuq alıp barıp berginçe, eki atılağan tübegiñni de alıp barıp, onu öltürüp, meni paltoma yağağa terisin alıp gelseñ, – dey.
— Wollah, tüz aytasan, qatın. Ber hali şo içkerüydegi tübekni, — dep, alıp tübegin de, bayağı tülkü bar yerge bağıp tüz bola.
Tülkü busa, sabançığa inanmay, o getgende başğa ülkünü tübüne barıp yatğan bolğan. Qarasa, inbaşına tübegin de ilip, sabançı şo bayağı başda tülkü yatğan ülküge bağıp bara. Onu görüp, tülkü: — Hay, namart! Bile edim xari, sağa inanma yaramayğannı! – dep de qıçırıp, quyruğun silley turup qaçıp, töbeden artılıp gete.