Yırçı Kazak’ın Sibirya Mektupları ❖ III. II TRANSKRİPSİYON

III. II TRANSKRİPSİYON — ÇEVİRİ

1
Getgenibiz gökşa maral güz edi	Gittiğimizde güzün parıltılı, güzel günlerindendi,
Eltgenibiz bir qarawaş qız edi	Bir cariye ile birlikte gönderilmiştik.
Altınçı Artulux tawdan artılıp	Altıncı Artuluh dağdan aşıp,
Yettinçi Çaçan tawğa yetginçe	Yedinci Çeçen dağına varınca,
Tüşgenibiz Aqtaşawuxnu özü edi	Vardığımız Aktaşavuh'un ta kendisiydi.
Boljallı miçaribiz bitgen soñ	Az olan mısır ekmeğimiz bitip,
Teñirini tez buyruğu yetgen soñ	Allah'ın emri hemen ulaşınca,
Qaytğanıbız qar taymağan yaz edi	Döndüğümüzde kar kalkmamış yaz idi.
Qaytıp sizge biz baş ura gelgen soñ	Dönüp size başvurduktan sonra
Qazaplanmay erkin qoyma farz edi	Azap çektirmeden serbest bırakmak farzken,
Qazabıñ nege tüşdü moluna	Niçin böyle gazabın arttı?
Qodulayın tutup berme yolmu edi	Kuzu gibi tutup vermek yol muydu?
Qazaplağan it gäwurnu qoluna	Gazaba gelen it gâvurun eline.
Qazanlayın içibizni qaynatıp	Kazan gibi içimizi kaynatıp,
Qatıqsız qara suxar çaynatıp	Katıksız kara peksimet çiğnetip,
Qunanlayın qozalaqğa yekdirip	At gibi arabaya koşup,
Dünyalanı türlü azabın çekdirip	Dünyanın türlü azabını çektirip
Çiñ artında……	En sonunda……

2
……çırmap gürmep yiberdiñ	……apar topar gönderdin,
Çiñ gäwurnu Sibir degen yoluna	En azılı gâvurun Sibirya denen yoluna.
Biz barabız endi munna barabız	Biz gideriz, şimdi buradan gideriz,
Sibirleni sıntaş bolğur eline	Sibirya'nın kahrolası (mezar taşı olası) eline.
Boz topuraq boljal tartğan yerine	Boz topraklı, ceza doldurulacak yerine.
Buyruq bolsa qaytıp gelir ölmegen	Emir olsa, dönüp gelir ölmeyen,
Qart ataynı dewren qalğan törüne	İhtiyar babadan miras kalan köşeye.
Barğan sayın endi de bizge yol uzaq	Bari gidelim desek şimdi yol uzak,
Qaçayıq desek xuju Terk tuzaq	Kaçalım desek sahipsiz Terk tuzak.
Terk yağalap biz barabız yol bulan	Terk kıyıları boyunca gideriz,
Yawrunlardan yana da çıqğan ter bulan	Kürek kemiklerimizden çıkan terle.
Kür yürekli bizin teñli ulanlar	Cesur yürekli bizim gibi yiğitler,
İnden soñ işni qoysun ör bulan	Bundan sonra işini terk etsin mertçe.
Yaz erteyin yaşlıq etip yañılıp	Yaz başında çocukluk edip yanılıp,
Çığıp getip qaytıp tüşse qoluna	Çıkıp gidip kazara düşse eline.
Bizdey qara qayğı tabar çer bulan	Bizim gibi dertle kara kaygı bulur.
Bizin yimik bolğançağa qolaydır	Bizim gibi olsa o vakit iyidir.
Ölüp getip bir bolğanı yer bulan	Ölüp gider, yerle bir olur.
Terk yağası tolğan alay……	Terk kıyıları dolmuş bütün……

3
……teñ qazaq	……genç kazak.
Temirdey nalbahları bek tuzaq	Demir gibi zindanları, çetin tuzak.
Nalbahından çığıp qarasaq	Zindandan çıkıp baksak,
Tulparlar ötmes yimik Terk de uzaq	Koşu atlarının bile geçemeyeceği Terk de tuzak.
Ol xujunu yağası yawlu tübü yoq	O ıssız yerin kıyıları yağlı dibi yok.
Can ötmege küpür izley yoluna	Köprü arar, canlılar yol bulup geçmeye.
Oñ dep ters dep ayıp etme yaramas	Dert yanmak yakışmaz, doğru yanlış diye,
Bir Allahnı süyüp de bergen soluna	Bir olan Allah'ın isteyip de verdiği belaya.
Ukazlanı uzaq tügül buyruğu	Emirleri, buyruğu uzak değil,
Qaytıp gelme qart ataynı qoluna	Dönüp gelmeye ihtiyar babanın kucağına.
Paşmanlıqnı taşlap da qoysun berenden	Pişman olmayı bıraksın, dert yanmasın verene,
Bir tüşgen soñ çıqma qıyın terenden	Bir düştükten sonra çıkmak zor derinden.
Ari beri talpınabız talğınça	İleri geri çırpınırız, batınca,
Etden tayıp süyegibiz qalğınça	Et gidip kemiğimiz kalsa da,
Din duşmanğa bildirmesbiz sırıbız	Bildirmeyiz sırrımızı din düşmanlarına,
İçibizden elçi canlar alğınça	İçimizden Azrail canımızı alsa da.
Elçi gelme it gäwurlar can da almas	Azrail gelmez, it gâvurlar can da almaz,
Kökürekler teşip güçden qan da almas	Yürekleri deşip, güçle kan da dökmez.
Gumalap……	Bağlayıp……

4
……salğan bulan nalbahğa	……atmakla zindana
Kömürdey qara yüzlü quş gözlü	Kömür gibi kara yüzlü, kuş gözlü,
Din duşmanlar döndüremi sal yahğa	Din düşmanları ölüyü şerefli kılar mı?
Sallar yimik yüreklege ot yağa	Tabutlar gibi yüreklere ateş kor,
Yoldan tayıp yol ataşğan albahğa	Yoldan çıkıp, yol arayan deliye.
Görgen gişi artıbızdan göz sala	Görenler arkamızdan baka,
Gözlerinden büldür büldür yaş sala	Gözlerinden şaşkın şaşkın yaş sala,
Yazıqsınıp bizge gelgen balahğa	Acıyıp başımıza gelen belaya.
Bu balahnı Teñiriden görmesin	Bu belayı Tanrı'dan görmesin
Çığar canı yetişmesin salahğa	Çıksın canı yetişmesin kurtuluşa.
Bu balahnı tereni mol sayı da yoq	Bu belanın derinliği çok, hafifliği yok.
Adamlardan görgen bulan fayda yoq	İnsanlardan göreceğimiz fayda yok.
Ata ananı altmışında art etip	Altmışında anne babanı geride bırakıp,
Yetmişinde qayğı bulan qart etip	Yetmişinde kaygı ile kocaltıp,
Geñ dünyada görgen günüñ yartı etip	Göreceği günü koca dünyada yarım edip,
Bizin yimik getgen neçe qayda yoq	Bizim gibi giden nerede kaç kişi var?
Aristan dep at qoydular orusu	Kaprisli diye ad koydu Rus,
Ağaçlanı çirik qurusu	Ağaçların çürük kurusu,
Asıramay aslam salğan yügübüz	Taşıyamaz ağır gelir yükümüz.
Arqa…	Arka…

5
…bir…	Bu kısımlar elyazmasında tahrip olmuş.
Qıyın boldu göstermege güç boldu	Zor oldu göstermek güç oldu.
…nlar_ qarap qarap tınç boldu	…bakıp bakıp kolay oldu.
Aşkara şıx ayan girip gelgen soñ	Açıktan çıkıp geldikten sonra,
Ayanlanı ayday da göñün bilgen soñ	Malum olanı, ay gibi gönlün bildikten sonra,
Tutup bermek it gäwurnu qoluna	Tutup verdin it gâvurun eline,
Saldıñ aytıp sağarı uzaq yoluna	Saldın sefere uzak yoluna.
Busurman din silkinegen xanç boldu	İslamiyet bozulmuş, haç olmuş.
Bir iş etip getgen edik yaşlıqdan	Bir iş yapıp gitmiştik çocukluktan,
Oñlu tersli haqıllağa boşluqdan	Doğru yanlış, akıllara boşluktan,
Ayman ayman gün ay artar gün kemir	Ayman ayman, gün, ay artar, gün geçer.
Kür yürekler qatğan talaw taş temir	Mutlu yürekler katılaşmış, sanki kanser gibi taş, demir.
Sağış bulan getse de qıyın zaya ömür	Özlemle geçse zor, zâyi ömür.
Yazğa qaçan çığarbız dep qışlıqdan	Yaza ne zaman çıkarız kıştan,
Asğarlanı qıyını tınçı teñdir dep	Ashar dağlarının zoru kolayı denktir deyip,
Atolunu at yüregi…	Asilzadenin at yüreği…

6
…geñdir dep	…geniştir deyip (Bu kısımlar elyazmasında tahrip olmuş.)
Şabağatı düşmede …	Şefkati düşmede…
…ölünü xalbatına inanğan	…Ölünün sırına inanan,
Qıyınlıqğa bi …tınçlıqdan	Zorluğa… kolaydan
Bizin sizge yamanlağan qızbaynı	Bizi size kötüleyen korkakların,
Tüşge canı yetişmesin quşluqdan	Öğleye canı yetişmesin kuşluktan.
Mendir mendir mende bar	Bendir bendir bende var.
Meni yimik bir nasipsiz sen de bar	Benim gibi bir nasipsiz sen de varsın.
Beren qalğır dünyada	Viran kalası şu dünyada,
Bizdeylege tabulajak çen de bar	Bizim gibilere bulunacak çukur da var.
Bizdeylege tabulajak çenlege	Bizim gibilere bulunacak çukurlara,
Geçelerdey tum qarañı günlege	Geceler gibi tüm karanlık günlere,
Tawuşundan taymas yimik yas da bar	Aklından çıkaramayacağı yas da var.
Tawuşundan taymas yimik yas qoyup	Aklından çıkaramayacağı yasa salıp,
Yazıqlanı yaşlay başın tas da bar	Genç gariplerden gencecik başını kaybeden de var.
Yazıqlanı yaşlay başın tas etip	Gariplerin gencecik başlarını ortadan kaldırıp,
Yibirmege Şawxal biyim usta bar	Göndermeye ustadır Şamhal Beyim.
Yazıqlanı yançılğanı taman dep	Fakirlerin çilesi tamam deyip,
Atoluğa bir qaytmaqlıq xas da bar	Asile bir defa da döneceği yol da var.
Qaytma süyseñ qaytarsan	Dönmek istersen dönersin,
Şabağatlı seni günüñde	Merhametli gününde,
Dos qardaşğa yılı cuwap aytarsan	Dost kardeşe içten cevap söylersin.
Ay…	Ay…

7
Ay *…ılnı	*Bu kısımlar elyazmasında tahrip olmuş.
Ayday gündey _*…ısın tülüñnü_Ay gibi, gün gibi…
Dos qardaşlar yılay sıqtay gelgende	Dost kardeşler ağlar sızlar geldiğinde
Haq tüz etsin	Hak düzeltsin
tammat fi	Tamamlandı.
Ay Asğar	Ay Ashar!

8
Bizden salam olsun Abdulmanatğa	Bizden selam olsun Abdulmanat'a,
Testawul Bammatğa Temirbolatğa	Testavul Bammat'a, Temirbolat'a,
İbrahimge Şahmurğa İrahmatğa	İbrahim'e, Şahmur'a, İrahmat'a,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Salam olsun Abdulğa Abulawğa	Selam olsun Abdul'a, Abalav'a,
Borağanğa Mutawğa Qaziyawğa	Borağan'a, Mutav'a, Kaziyav'a,
Cangişige Canayğa İbirawğa	Cangişi'ye, Canay'a, İbirav'a,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Bizden salam olsun Abdulhamige	Bizden selam olsun Abdulhami'ye,
Bayramğa Qurbanğa Abutalilge	Bayram'a, Kurban'a, Abutalil'e,
Mamalağa Mamayğa Abdulkärimge	Mamala'ya, Mamay'a, Abdulkerim'e,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Bizden salam olsun İmam Alige	Bizden selam olsun İmam Ali'ye,
Elmurzağa Xorasanğa Walige	Elmurza'ya, Horasan'a, Vali'ye,
Cümlä camaatğa elge Qadige	Cümle cemaate ele Kadı'ya,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Bizden salam olsun Bammatalige	Bizden selam olsun Bammatali'ye,
Çopalawğa Şixawğa Şih Alige	Çopalav'a, Şihav'a, Şıh Ali'ye,
Çawuş Baymurzağa Murtazalige	Çavuş Baymurza'ya, Murtazali'ye,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Bizden salam olsun Alisultanğa	Bizden selam olsun Alisultan'a,
Qadar Aselderge Abdurrahmanğa	Kader Aselder'e Abdurrahman'a,
Bay Bammat Qazige Mahay Şahanğa	Bay Bammat Kazi'ye, Mahay Şahan'a,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Salam olsun Xalige Xasbolatğa	Selam olsun Hali'ye, Has Bolat'a,
Adinanğa Başirge Beybolatğa	Adınan'a, Başır'a, Beybolat'a,
İracabğa İxlazğa Hamuzatğa	İracab'a, İhlaz'a, Hamuzat'a,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.

9
Bizden salam olsun Hacı Mamağa	Bizden selam olsun Hacı Mamak'a,
Can İnsaphanumğa Quytul Qamawğa	Can İnsaphanum'a, Kuytul Kamav'a,
Budun oxu şunu cümlä cumağa	Müezzin bunun hepsini oku cumada.
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Salam Budayğa Borağanğa	Selam Buday'a, Borağan'a,
Oxuğanğa şu türkge qarağanğa	Okuyana şu türk'e bakana,
Bizin haldan ahwaldan.	Bizim halimizden, ahvalimizden.
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Bizden salam olsun küllü ummatğa	Bizden selam olsun bütün ümmete,
Haşimğa Muratğa Hasa Bammatğa	Haşim'e, Murat'a, Hasa Bammat'a,
Qazaq tamam qıldı Türkün Tammatğa	Kazak tamamladı Türkün Tammat'a,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Sizge dinden azdıq deyüp ağlaram	Size dinden uzaklaştık diye ağlarım,
El bilsin dep yazdıq deyüp ağlaram	El bilsin diye yazdık deyip ağlarım,
Zaqumlanı yüzdük deyüp ağlaram	Acılar içinde yüzdük deyip ağlarım,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Soldat çepken giydik deyüp ağlaram	[Rus] asker çepkeni giydik diye ağlarım,
Qara suxar yedik deyüp ağlaram	Siyah peksimet yedik diye ağlarım,
Şorbasından toyduq deyüp ağlaram	Çorbasına doyduk deyip ağlarım,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Suw dökendey söndük deyüp ağlaram	Su dökülüp sönmüş gibi olduk deyip ağlarım,
Din duşmana döndük deyüp ağlaram	Din düşmanlarına döndük deyip ağlarım,
Qaytmas atğa mindik deyüp ağlaram	Geri dönmez ata bindik deyip ağlarım,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Din duşmalar qandı deyüp ağlaram	Din düşmanlar kandı deyip ağlarım,
Boynubuzğa mindi deyüp ağlaram	Boynumuza bindi deyip ağlarım,

10
Kökü…	Kökü…
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Temir… Demir…
Saldat salam berdik deyüp ağlaram	Asker selamı verdik deyip ağlarım,
Zakonuna girdik deyüp ağlaram	Kanunlarına uyduk deyip ağlarım,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Temir qapusunu içinde yatdıq	Demir kapıları arasında yattık deyip ağlarım,
Terenlege tüşdük çıqmasday batdıq	Derinlere düştük, hiç çıkmayacak gibi battık,
Dinsiz duşmanlağa dinibiz satdıq	Din düşmanlarına dinimizi sattık,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Terenlege tüşüp batdıq qalmasday	Derinlere düştük, battık çıkmamak üzere,
Yatlap dünyalağa qaytıp çıqmasday	Yad ellere gidip dönmemek üzere,
Ölsek ata ana betge baqmasday	Ölsek ana baba yüzümüzü görmez,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Dos qardaşıbıznı ayda görmesbiz	Dost kardeşimizi ayda bir görmeyiz,
Terenlege tüşdük sayda görmesbiz	Derinlere düştük saygı görmeyiz,
İmandan İslamdan payda görmesbiz	İmandan, İslam'dan fayda görmeyiz,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Terenlege tüşdük çıqma çara yoq	Derinlere düştük çıkmaya çare yok,
Busurman din xarap tutma çola yoq	İslam dini harap olmuş, yaşamaya zaman yok,
İmandan İslamdan yarım para yoq	İmandan, İslam'dan yarım fayda yok,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Saldatlayın tizip san oynatdılar	Asker gibi dizip oynattılar,
Til talaw tiş awruw dert çaynatdılar	Dil tutuk, diş ağrır, dert çiğnettiler,
Qazanlayın içibizni qaynatdılar	Kazan gibi içimizi kaynattılar,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Saldatlayın sürdük biz oyunlanı	Asker gibi oynadık biz oyunları,
Enişge enkeytdi tüz boyunlanı	Aşağı eğdirdiler dik boyunları.

11
Busurman görmesin bu qıyınlanı	Müslüman görmesin bu zorlukları,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Oyunun bilmesek öçge soğalar	Oyununu bilmesek intikam alırlar,
Karapçi gavno dep yüzge bağalar	"Karapçi gavno" ["hırsız bok" — cezaevi argo] deyip yüze bakarlar,
Bu bizin halıbızdır can ağalar	Halimiz budur can ağalar,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Läkum qad kätabna qara mun käläm	Size dokunaklı söz yazdık.
Sizge yetsin deyüp minna miñ salam	Size ulaşsın bizden bin selam.
Biz gördük görmesin munu cümlä aläm	Biz gördük bunları cümle âlem görmesin
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Can ağalar candan tilew can uçun	Can ağalar candan dilek can için,
Dos qardaşğa biraz kömek yan uçun	Dost kardeşe biraz yardım için, sahip çıkmak için,
Qazaq tamam qıldı Türkün şonçun	Kazak tamam kıldı Türkün şanı için,
Can ağalar sizge dua amanat	Can ağalar siz dua edin.
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Men Qazaqman Qazaqman	Ben Kazak'ım, Kazak!
Dağıstanlı Qazaqman	Dağıstanlı Kazak'ım!
Taw bulan tüzlege	Dağlarla düzlere,
Altı aylıq yol uzaqman	Altı aylık uzağım.
Teñiriden gelgen yazıwğa	Allah'tan gelen kadere,
Temirlerden yasap qaqğan qazıqman	Demirden yapılıp çakılmış kazığım.
Temirleyin qattı dert tutup	Demir gibi katı dert yutup,
Tülübüz tülge yañırmay	Doğrusu! Sesimiz kimseye ulaşmaz.
Tumanlayın bürkew getse yazıqman	Dumanlı, boğucu gitse vay halimize.
Tülübüzden tuman bürkew yol bara	Gerçeği! Yol, dumanlı, boğucu uzar gider
Deñizleyin dert tarqalmay tül bara	Deniz gibi dertler azalmaz, hep artar.

12
Qısas qopğan qıyın xalq bara	Kısas uygulanmış, durum zorlaşır,
Başıbızğa taymas qısas qopğan soñ	Başımıza, geri çevrilmez kısas, verildikten sonra,
Neterbiz bilmey de qıyın hal bara	Ne yaparız bilinmez, işler zorlaşır.
Göñüreşip söz de aytsaq	Karşılıklı oturup söz de söylesek,
Gözübüzden qan bulan yaş al bara	Gözümüzden kanla yaş akar.
Gözlerinden büldür büldür yaş salıp	Gözlerinden şaşkın şaşkın yaş salıp,
Dos qardaşlar sama etsin qayğıbız	Dost kardeşler çeksin bari kaygımızı,
Haqdan madat tiley turup yalbara	Haktan medet dileyip yalvarsınlar.
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Germençikler aldı teren qolmuken	Germencikler altı derin dere midir?
Güçlülege geç dep barmaq solmuken	Güçlülere geç deyip gitmek yanlışken
Güçlülege geç dep bizdey barğan soñ	Güçlülere geç deyip bizim gibiler vardıktan sonra,
Görenlege baylap salmaq yolmuken	Görenlere bağlayıp vermek çare midir?
Aleskender arslan biyim xan biyim	Yüce İskender aslan beyim, han beyim,
Alıslardan almas gelse yalına	Uzaklardan elmas gelse sana,
Asıramay bermek duşman qoluna	Acımadan düşman eline vermek doğru mudur?
Atoluğa altın inji şolmuken	Asile altın inci böyle midir?
Tusari tawlar yimik tolqunlum	Kıvrımlı dağlar gibi dalgalım,
Tolqunlu deñizlerdey haqıllım	Dalgalı denizler gibi akıllım.
Duwansız falan sözge tıñlamak	Sorgusuz sualsiz falan sözü dinlemek
Şawxal biyim sağa oşağan olmuken	Şamhal Beyim sana benzeyen var mıdır?
Biz haripler saña da tegin tügül dep	Biz insanlar sana tekin değil deyip,
Söylegenler özdenmiken qulmuken	Söyleyenler asil midir, köle mi?
Butlarıbız buğaw bulan qantarlap	Ayaklarımızı iple bağlayıp,
Qollarıbız şınçır bulan begetip	Kollarımızı zincirle pekitip,
Gezetgeniñ gesekmiken molmuken	Dolaştırdığın az mıdır, çok mudur?
Gök atlar geler…	Mavi atların geleceği…

13
…günlük yolmuken	…günlük yol mudur?
Hisabı yoq biz yürügen yollanı	Hesabı yok yürüdüğümüz yolların,
Başıbızdan getgen qıyın hallarnı	Başımızdan geçen çetin hallerin.
Tüz awlaqnı qıñır etip de görsetdi	Düz meydanları eğri edip gösterdi.
Ne bileyim yüz dınkı bar xanlanı	Nereden bileyim yüz türlü hilesi var hanların.
Qarağay makarlanı da içinden	Karaağaç ve meşelerin içinden,
Qayırlı aytğan Şawhal biyim gününden	Korkusuzca söyleyen Şamhal Beyim(!) gününden,
Qıdırtğanı qaqamıken qolmıken	Geçirdiği dar geçit midir, yoksa dere mi?
Tutğanı deñizmiken dolmıken	Aldığı yol deniz midir, nehir mi?
Altınçı Guberniden artılıp	Altıncı Güberniden geçip,
Yettinçi Yebreyge yetgende	Yedinci Yebrey'e ulaşınca,
Sürlü arqadan sala etibizde getgende	Arkamızdan takip eder,
Etmegi çarna bu gäwurnu eti haram	Ekmeği siyah, bu gâvurun eti haram,
Esgerme yoq tuwra baqma da beti haram	Hatır sayma yok, yüzüne baksan beti haram,
Ölmeli duşman Yebrey Mujuq ölmegen	Ölmeli düşman Yebrey mujik ölmemiş
Til bulan çars tuman qopğan tunmuken	Dil tutuk, duman kopmuş, gece midir?
Geçelerdey şawlası yoq günmuken	Geceler gibi ışıksız, gündüz müdür?
…şawlasın tuman çars qopqan	…ışığı dumanlı, karanlık kopmuş.
Yerturasu degen huju şolmuken	Sibirya denen ıssız yer şurası mıdır?
Yerturası haray yelli deñizler	Sibirya gürültülü, coşkun, dalgalı denizler,
Yebreyler bulan Mujuq doñuzlar	Yebreylerle mujik domuzlar,
Köp doñuznu arasına tüşgen soñ	Birçok domuzun arasına düştükten sonra,
Netmege bolsun heyler yañızlar	Ah, ne yapsın yalnızlar.
Yañızlanı bir Allahdır yoldaşı	Yalnızların bir olan Allah'tır yoldaşı,
Mujuq bulan Yebreydir sırdaşı	Mujikle Yebrey'dir sırdaş,
Yebrey Mujuq cinli Oruslum	Yebrey, mujik cinli Rusum,
Mujuqlar at yegegen Puruslum	Mujikler at yiyen Rusyalım.

14
……
B… gäwurnu kölügünde…	B…bu gavuru… Bu kısımlar elyazmasında tahrip olmuş
…gi bar tübü yoq….	var dibi yok.
Gökdeñizdey teren qolmuken	Mavi deniz gibi derin deniz midir?
Aristanğa azap bergen yol eken	Esire azap veren yolken.
Azaplar çekdik suw geçdik	Azaplar çektik, sular geçtik;
Ağular çaynap uw da içdik	Agular çiğneyip zehirler içtik.
Ağular aççı uw güçlü	Agular acı zehirler keskin
Artılıp günler geçdi hökünçlü	Birçok günümüz geçti yaslı.
Ağarğan betler gelmey iç puçlu	Ağaran yüzler düzelmez iç bozuk
Ağalağa şawla berip artılğan	Ağalara ışık verip giden
Asğar tawdan ay tuymaymu bizge öçlü	Ashar dağdan ay doğmaz mı öfkeli?
Asğar tawğa asillege yetmeymu	Ashar dağ'a, asillere yapmaz mı?
Asıllanı esgi derti getmeymi	Asillerin eski derdi bitmez mi?
Asil xanlar ayday betin balqıtıp	Asil hanlar ay gibi yüzünü parlatıp,
Günler yimik külep de sözün aytmaymı	Güneşler gibi gülüp de sözünü söylemez mi?
Köküregen kökler yimik tawuşlum	Gürleyen gökler gibi coşkulu,
Görenlengen gök atlarday yürüşlüm	Coşkun mavi atlar gibi yürüyüşlüm.
Açuwda bir aytğan sözden qaytmaymı	Merhamet edip de söylediği sözden dönmez mi?
Ay Asğar taw bir seniçün qılayıq	Ay Ashar dağ, bir senin için yapalım,
Ay muñ gün tun şawla bermey yılayıq	Ay sıkıntıda, güneş sönük, ışık vermez ağlayalım.
Qarañıda tunçuq turup öltürmey	Karanlık da çürütüp öldürmez.
Qaytar….	Dönder….

15
……bizin qayğı yeñen Şawağa	……bizi kaygı yenen şafağa
Azatlama aziz quluñ bolayıq	Azat, aziz kulun olalım.
Azatlama senden çıqğan qul yoqmu	Senden hürriyetine kavuşmuş köle yok mu?
Alıslardan bizge qaytma yol yoq mu	Uzaklardan bizim de döneceğimiz yol yok mu?
…	…
Aq bulutda budayıq quşday qoş salıp	Ak bulutta Simurg kuşu gibi kanat çırpıp,
Qarağay taqtalağa da baş salıp	Çamdan dilinmiş tahtalara da baş koyup,
Qazaqlağa qopğan yatıw da bumıken	Kazakların başına ne gelmiş böyle yatar?
Geçelerdey şawlası yoq da gün eken	Işık yok, gündüzler gece gibi,
Geçeler tuman bizge günler çars	Geceler duman bize günler sisli.
Geçelikde günler getdi qopdu yas	Koptu yas, günler karanlık geçti.
Can tarlıqda çarx sıqda	Can kafeste, yürek darda.
Gün tumanlı ay şawlasız bu yaqda	Gündüz dumanlı, ay ışıksız bu ülkede.
Külegen kür ay artılmış gün batmış	Parlayan ay gitmiş, güneş batmış.
Namus bulan yah yığılıp yerde yatmış	Namusla şeref, yerle bir olmuş.
Yahğa da yarım namusğa az	Şeref yarım, namus az,
Yasawular içde de men der ermiken	İçeride ben diyen komutanları da, yiğit midir?
İçkiler içmey içler tolturğan	İçkiler içmez, içler dolduran,
Çağırlarmıken xuju çermiken	İçkiler midir, yoksa terk edilmiş acılar mı?
Çağırday içibizni qaynatğan	İçkiler gibi içimizi kaynatan,
Qayğılarmıken quzğun zermiken	Kaygı mı yoksa kuzgun zehir midir?
Tawuqlar çaqırışıp tañ qatsa	Tavuklar çağrışıp tan atsa,
Tuman bulan şawla bermey gün batsa	Tumanla ışık vermez güneş batsa,
Anadaşlar haray çetde biz dertde	Kardeşler gözden uzakta, biz dertte.
Aşnaların……	Dostların……
İzlep	İzleyip

16
……dermiken sır bulan	……der mi sırla
…buzdan söyle sarxoş…	…buzdan söyle sarhoş…
…sır der… lar zor bulan	…sır der… lar zorla
An… sansız saldat asger…	An… vücutsuz asker asker…
…ın xorlap da yürüy yalğansız	…ın kötüleyip de yürür yalansız
Küstüngende gök ala gözden qan gele	İç çektiğinde mavi ela gözden kan gelir.
Ah degende arqa süyek de iyele	Ah, dediğimizde arka kemiğimiz eğilir.
Arqalı beller sınğan gün tunğan	Beller kırılmış, güneş batmış
Ah degen bulan de endi ne gele	Ah, demekle şimdi ele ne gelir?
Ah bulan zar zigerli günübüz	Ahlarla, inlemeyle, sızlamayla geçer günümüz.
Yaratğanım bizge rahmuñ sebele	Yaradanım bize rahmet gönder.
Yaratğanım senden bo(l)sun şabağat	Yaradanım senden olsun merhamet.
Sen göçürseñ yolda qoymas arap at	Sen geçirsen yolda koymaz Arap at.
Arap atday qullarıña güç berip	Arap at gibi kullarına güç verip,
Haşıklağa sen yekdirdiñ salamat	Aşıkları sen selamete kavuştur.
Haşıklarıñ kimdir deyüp sorasañ	Âşıkların kimdir diye sorarsan,
Terseygen gün şayaw bolğan anadaş	Kötü günde üzüntüyle dolan kardeştir.
Anadaşdır enni bizge de qardaş	Bacılardır şimdi bize kardeş,
Qılıqları xasa xuysuz can yoldaş	Güzel ahlaklı, has, can yoldaş,
Qılıqları qıyra bolup yatmağan	Bigane olup yatmayan,
Aytğan sözü bir birine batmağan	Söyledikleri sözler birbirine batmayan,
Aş yoldaşdan köp qolaydır qızqardaş	Azıktan daha gereklidir, kız kardeş.

17
Hey qurdaş qıynıbız köp quwanç yoq	Hey kardeş! Dertlerimiz çok, sevinç yok.
Kökrekler tolğan dertden yıbanç yoq	Yürekler dolmuş dertten neşe yok.
Kökrekler tolğan kömür dertni alğan	Yürekler dolmuş, kömür gibi dert olmuş.
Gezmeli gözel günler getdi eliwaş.	Gezmeli güzel günler geçti eyvah!
Gözel günler yeldey bolup getgen soñ	Güzel günler yel gibi gelip geçtikten,
Göresi günler başıbızğa yetgen soñ	Görülesi günler başımıza geldikten sonra,
İş Allahdan sebep qarawaş	İş Allah'tan sebep cariye.
Qarañılar qopğan şawla yoq	Karanlıklar kopmuş, ışık yok.
Qazaqlar quwzap yatğan baw da yoq	Kazakların eğlenip yatacağı bağ da yok.
Qazaqlar bulan birçe qazaqğa	Bahadırlarla birlikte Kazak,
Qantarlanıp biz tüşgeli tuzaqğa	Bağlanıp düşeli tuzağa.
Teginleyin eger tutğan aw da yoq	Tazılayın kolayca tutulacak av da yok.
Miniskeden biraz ara ötgende	Miniski’den biraz ileri geçince,
Maskewlege miñ bers yetgende	Moskova'ya bin kilometre kaldığında,
Mikelewde qısas saldat qızmatda	Mikevlev'de askerin cezası şiddetlendiğinde,
Qazaqlar ölgen de yoq saw da yoq	Kazakların ortada ölüsü de yok dirisi de.
Tammat	Tamamlandı.
Quyulup aqğan Quban suw	Koyulup akan Kuban suyu,
Qubanlar otun taşır sal etip	Kubanlılar odun taşır, sal yapıp.
Terkanası degen suwnu yağalap	Terkanası denen suyu bulup.

18
…	…
…qalasını qalkını…	…kalesini tavanını…
…kanıda al	…kanı da al.
Tamaqlağa tatlı tili bal	Damaklara tatlı dili bal,
Tatıwlap yutğan bulan toyarmu	Tadıp yutmakla doyar mı?
Yabular da yañız yoluqsa	Kötü atlar, yağız at karşılaşsa,
Yazıqsınıp ondan birin qoyarmı	Acıyıp onlardan birisini bırakır mı?
Yazıwları yazğa qalsın dep	Kaderleri yaza kalsın deyip,
Yaz… ğarlı	Yaz… Karlı
Yay tumanlı güz zarlı	Yaz dumanlı, güz sıkıntılı.
Yaratğanım geler balahnı alsın dep	Allah'tan gelen belayı alsın deyip,
Yaz yaşğarıp qış güyüp	Yaz yeşerip, kış sönüp,
Yay tayğanda qurusun güz artında	Yaz gittiğinde kurusun güzden sonra.
Güz göz salıp qış qalıp	Güz göz kırpıp, kış kalıp,
Yazbaşına Şamil girsin yurtuna	İlkbaharda Şâmil girsin yurduna.
Qoysuwlanı eki yanın qurutup	Koysuvların iki yanını kurutup,
Sarı Urusnu Sarafanğa çuburtup	Sarı Rus'u Sarafan'a arka arkaya dizip,
Sarafanlar boyun qıyıp sal da etsin	Sarafanlıların boyunlarını kesip, sal da yapsın.
Samurlanı say qazağın qul da etsin	Samurların saygın yiğitlerini köle etsin.
Samurlanı süzek aqğan boyundan	Samurların temiz akan kıyılarından,
Salataw yılqı haydayğan yol da etsin	Salatavlar yılkılarını geçireceği yol yapsın.
Salatawlar bulan da barın çaçanlar	Salatavlarla birlikte bütün Çeçenler,
Sayışmağa saylap alğan saldatın	Vuruşmak için seçip aldığı askerini,
Sarısından…	Sarısından…

19
…ötmes yimik ha…	…geçmez gibi…
…sanduklağa su…	…sandıklara su…
…san miñ suwlar…	…san bin sular…
…dew tüşse de tişsiz…	…dew düşse de dişsiz…
Quban boyu ullu teren qol da bar	Kuban boyu ulu derin ırmak da var.
Arqalanı algış betin qazdırıp	Tümseklerin önünü arkasını kazdırıp,
Töbeleni tawnu taşnı da yazdırıp	Tepeleri, dağı taşı da dağıtıp,
Maskewlege tuwra salğan da yol da bar	Moskova'ya doğru giden yol da var.
Yollarını boyun tutup qarasaq	Yollarına boyun uzatıp baksak,
Maqar da bar qarağay içi tal da bar	Akağaç da, çamlar arasında söğüt de var.
Qarağaylar tübün tutup qarasaq	Çamların dibine doğru baksak,
Qalkısı sınıq qıyıwu qıyma çal da bar	Tavanı kerpiç, etrafı çevrili duvar da var.
Çal içine bir çalmanıp da qarasaq	Duvarın gerisine tırmanıp baksak;
Qabanı qatış qara siyrek mal da bar	Melez birkaç kara domuz da var.
Til dert tögüp tiz bügüp	Dil dert sayıp, diz büküp,
Teñ olturup oylaşsaq	Geniş oturup, düşünsek,
Bu gäwurlar başdan taymas da hal da bar	Bu gâvurların akıldan çıkmayacak işleri de var.
Oramını eki yanınğa tal etip	Sokakların iki yanına söğüt dikip,
Qarağaydan taqta qıyıp da qala dep	Çamdan tahta çıkarıp kale deyip,
Qarağaydan etgen dörtgül taqtağa	Çamdan yapılmış kare tahtaya,
Surat salıp qaş yasap göz qol etip	Yüz çizip, kaş çekip, göz, el yapıp
Din	Din

20
Din duşmanlar Allah şu dep çoquna	Din düşmanları Allah deyip tapınırlar.
Oñ kitaplar buzup yazğan sol etip	Doğru kitapları tahrip edip yazmış;
Xum teberip tın taşlap	Kum basıp, toprak atıp,
Eki yanın toqmaq urup da çal etip	İki yanına tokmak vurup, duvar çekip,
Uyup aqğan Ana Dolnu üstü dep	Oyup akan Anadolu nehrinin üstü deyip,
Yetti vörsge köpür salğan yol etip	Yedi kilometre, yol yapmış köprü kurup.
Yıgıla gelgenden soñ eki yaş	Yıkılarak geldikten sonra iki çocuk,
Yük bolup bir ala turup dos qardaş	Yük olup, bir hal olup dost kardeş,
Bizin sağa yamanlağan qızmedi	Bizi sana kötüleyen kız mıydı?
Qız ulanğa qulaq asmaq farzmedi	Kızın dediklerini dinlemek farz mıydı?
İt ulutup şoğar qarap dert tutup	İt ulutup, ona bakıp dert edip,
Atoluğa öçge açuw nazmedi	Asilden intikam almak merhamet midir, naz mıdır?
Tutup berme it gäwurnu qoluna	Tutup verdin it gâvurun eline,
Nege saldıñ Sibir degen yoluna	Niçin saldın Sibirya değen yoluna?
Bu gäwurnu çarna çöregin	Bu gâvurun siyah çöreğini,
Tamaqlağa tatli bal etip	Damaklara tatlı bal edip,
Qarağan köp duşmanlanı yal etip	Bakan birçok düşmanı sevindirdi,
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Gözeldirik salğan bulan göz görmey	Gözlük takmakla göz görmez;
Göz işlemey baqğan bulan söz bermey	Göz görmez, bakmakla söz vermez.
Günler bara köp anadaş yüz görmey	Günler vardır ki birçok bacıyı yüz görmez,
Anadaşlar bulan canday qurdaşğa	Bacılarla, can gibi kardeşi.
Aşnalar bulan yuwuq……	Dostlarla yakın……

21
……sırdaşğa	……sırdaşa.
Haşıklıqğa getsek qıyın biz görmey	Âşık olsak zor, biz görmeyiz.
Haşıklıqğa ay amansız ay gelse	Aşkta ay amansız ay gelse.
Didarlağa tun tumansız gün bermes	Dostlara gece dumansız gün vermez.
Didarlar bulan da tiri gün getse	Dostlarla güzel günler geçse,
Teñlisine er salamın muñ bermes	Yaşıtlarına yiğit selamını sitemle vermez.
Er salamın muñ maxı nedendir	Yiğidin sitemle selam vermesi nedendir?
Anadaşlar az görüngen yerdendir	Bacıların yâd ellerde olmasındandır.
Anadaşğa baqmay can çıqmay	Bacıya bakmaz, can çıkmaz.
Yañızlıqğa söz qoymamaq erdendir	Yalnızlıktan şikâyet etmemek erdemdir.
Awrumay arslan betin ağartıp	Ağrımayan aslan yüzünü ağartıp,
Sırqaramay sala sanın sarğaltıp	Sağlıklı asil bedenini sarartıp,
Kökürek türlü çerden tolğan soñ	Yürekler türlü türlü dertten dolduktan sonra,
Zar zigerli qayğı qoymaq bizdendir	O zaman dayanılmaz kaygı bizden kopar.
Köküregi xasa küllüler	Yürekleri has güllüler,
Gül yüregi dert tutmağan tüllüler	Gül yüreği dert tutmayan hakikat erleri,
Şawalarda seyir etmek kürdendir	Şavalarda seyir etmek sevinçtendir.
Şawla bergen şam çırağı nürdendir	Işık veren mum ışığı nurdandır.
Şawla bermey günler bara tunuqğa	Işık vermez günler, varır karanlığa;
Şay qara gün döndük xasa mamuqğa	Kötü günümüzde döndük has pamuğa.
Yaratğanım bizin süyse qaytarır	Yaradanım istese bizi döndürür,
Qara özdenler qulğa döngen Qumuqğa	Beylerinin köleye döndüğü Kumukistan'a.
Özdenleri qara qulğa oşağan	Beyleri zenci köleye benzeyen,
Özeñiler basğan ayaq boşağan	Üzengiye basan ayağı boşa gitmiş.
Özeñige	Üzengiye

22
Özeñige qaytğan ayaqlım	Üzengiye dönen ayaklım,
Argumağı aytabanlı tuyaqlım	Argumak atı, ay tabanlı toynaklım.
Atolular özdenlerin taşlağan	Asiller beyleri dışlamış,
Qara qulğa döndürmege başlağan	Köle yapmaya başlamış.
Özdenleni qara qulğa döngen soñ	Beyleri zenci köle gibi olduktan sonra,
Şawla bergen şam çırağı sönen soñ	Işık veren mum alevi söndükten sonra,
Şat yürekden şatlıq getmey neteceq	Şad yürekten sevinç gitmez de ne olur?
Din duşmanlar boynubuzġa mingen soñ	Din düşmanları boynumuza bindikten sonra,
Mingen busa boynubuzdan yar yimik	Boynumuza binense yar gibi,
Miskinleni dünyası muq tar yimik	Miskinlerin dünyası sıkıntıda, darda,
Devür devür fitne devür zamanda	Fitnelerin kol gezdiği zamanda.
Dewren getgen çuwaqdan qar yimik	Eriyip giden kar gibi, gün ortasında.
Qol fanarım gesek devür sürmese	El fenerimin ışığı azalmazsa,
Dos qardaşın ayda yılda görmese	Dost kardeşi ayda yılda görmese,
Aşnalağa haşıq salamın bermese	Ahbaplara sevgi selamını vermese,
Ananaylar bulan günün oñ bermes	Şarkılarla günü şâd olmaz.
Awadanlıq bulan canın soñ bermes	Acizlikle canına son vermez.
Azrayil can almağa gelgen soñ	Azrail can almaya geldikten sonra,
Hökünçlü qul arsar bolmaq gertidir	Sıkıntıdaki kulun korkması gerçektir.
Qazağımnı qayğıları qopğan soñ	Kazak’ımı kaygılar aldıktan sonra,
Kökürekden köplep çıqğan dertidir	Yürekten fışkırıp çıkan derdidir.
Tammat	Tamamlandı.

23
Didarlar tizge tiz gözge	Yüzler dize, diz göze,
Tabuşamı yıllar yetmey miñ yüzge	Yasaklanmış yıllar ulaşmaz bin yüze.
Aylar yıllar cumalar soñ çars günler	Aylar, yıllar, haftalar, sonra dumanlı günler,
Aylanıp tez qoldan çıqdı xas günler	Çabucak gelip geçti güzel günler.
Xasa günler xars uradı yır bulan	Güzel günler alkışlandı şarkılarla,
Şawla berip artıladı nur bulan	Işık verip çoğaldı nurla.
Ömürübüz getermiken şu küyde	Ömrümüz geçer mi böyle?
İçmeyli içler tolğan çer bulan	Güzelim vücudumuz dertle dolmuş,
Ömürübüz şulay geçse qıyın bar	Ömrümüz böyle geçse zordur,
Ölgünçege esden taymas tüyün bar	Ölünceye denk akıldan gitmeyecek düğüm var.
Tüyünübüz çekilmesdey çort bolğan	Düğümümüz çözülmemek üzere bağlanmış.
Kökürekden getmes yimik dert bolğan	Yürekten çıkmaz dert olmuş.
Dert getermi tüyün taymas yürekden	Dert gider mi düğüm çözülmez yürekten,
Şıncırlı buğaw taymas bilekden	Zincirli bağ çözülmez bilekten.
Şıncırı şılbır şek şegine mataylar	Zincir şıngır şıngır bağlanır.
Günleri güyez cuması yıldan öte aylar	Günleri doğum sancıları, haftaları yıldan uzun aylar
Butların buğaw qolların şınçır çişdirip	Ayakları bağ, kolları zincir şişirip,
Quwday aq betin günler bişirip	Kuğu gibi beyaz yüzünü güneş yakıp,
Atabaylağa yol bara bitgen altı aylar	Atabaylar yola çıkalı altı ay geçmiş.
Yolları zaqum çekdire getgen sant aylar	Yolları elem çektirip geçen boş aylar.
Sant aylanı günleni gümüş çortlağa	Boş ayları, günleri, gümüş bağlara,
İlbisleni inçe belin sındırıp	Şeytanların ince belini kırıp,

24
Geçelerdey qarañı qar içinde	Geceler gibi karanlık kar içinde,
Gündüzlerde külep baqğan bulan toyarmı	Gündüzleri gülüp bakmakla tatmin olur mu?
Tayaqquz dep tul dünyağa qaramay	Uyanık olup dul dünyaya aldırmaz.
Accal taqsır etip gelse soramay	Ecel hata edip gelse sormaz.
Azireyil azaw bizli dört gözlü	Azrâil sivri bizli, dört gözlü,
Az bildini aziz canın ayarmı	Garibin aziz canına sahip çıkar mı?
Azireyil gelse azaw biz bulan	Azrâil gelse sivri bizle,
Aziz canın alıp…	Azrâil canını alıp…
Canlar alma gelgen soñ	Canları almaya geldikten sonra,
Aldına kim çığajaq yüz bulan	Karşısına korkmadan kim çıkacak?
Azireyil can alğınça geteyik	Azrâil can alınca gidelim.
Azizlelege aqsay toqsay yeteyik	Azizlere aksayarak ulaşalım.
Axsaylanı aldı Ana Dol	Ahsayların altı da Anadol,
Ol xujudan yoldan da neçik öteyik	O metruk yerden de nasıl geçelim.
Terkanası ol da xuju teren suw	Terkanası da ıssız derin su,
Tebingen bulan bolmay neteyik	Fırlayıp atılmakla da olmaz ne yapalım.
Etmege amal da yoq çara da	Bunu yapmaya güç de yok, çare de.
Ah degen bulan artmay kömekler	Ah, demekle artmaz yardımlar.
Sarğalğan betler san miñ emmekler	Sararmış yüzler, sanki dertler binlerce
Sarı mayday irip bara sanıbız	Sarı yağ gibi eriyip gider bedenimiz.
Sarı Orusğa baylap bergen xanıbız	Sarı Rus'a bağlayıp da vermiş hanımız,
Xanıbız bizin baylap bergen soñ	Hanımız bizi bağlayıp verdikten sonra,
Endi bizin kim bolajaq yanıbız	Şimdi kim olacak bizim yandaşımız?
Qalsaq qıyın……	Kalsak zor……

25
Şu gäwurnu qolunda…	şu gavurun elinde,
Azirayil algınçağa canıbız	Azrâil alıncaya dek canımızı.
Azirayil canlar alma bolarmı	Azrâil canları alabilir mi?
Yaratğan Xudayından furmansız	Yaratıcı Huda’dan fermansız.
Qaçayıq desek girme qoru [qarıw] yoq	Kaçalım desek, girmeye koru yok;
Qamalmağa oytan talsız ormansız	Gizlenmeye çukurları söğütsüz ormansız.
Ormanı muq oytan tolğan awuldan	Ormanı cılız, çukurları dolmuş köyden;
Baş suqmağa bölegi yoq gäwurdan	Baş sokmaya çalısı yok gâvurdan.
Bu gäwurnu awulu köp awlağı az	Bu gavurun köyü çok, kırı az;
Amal busa qaçmaq habas ölmek farz	Velhasıl kaçmak abes, ölmek farz.
Qarışıp ölme xuju sawut yoq	Yaka paça olup ölelim desek kahrolası silah yok,
Sawutsuz sağalaşsañ işiñ boq	Silahsız şakalaşsan işin bok
Dos qardaşğa biyler yazıqsınmasa	Dost kardeşe yazıktır, kırılmasa,
Bizdey bolğan nasipsizge ep de yoq	Bizim gibi nasipsizlere yol da yok.
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Eki awuz söz bilebiz	İki ağız söz biliriz.
Yañız gözden görebiz	Tek gözümüzle görürüz,
Altınlı tax dur almas taw	Altınlı tahttır Elmas dağı,
Alısdadır elibiz	Uzaklardır vatanımız.
Alıslanı ayı günü zarmıken	Uzakların ayı günü kederli midir?
Aylanğan qışı yazı qarmıken	Dönüp gelen yazı kışı karlı mıdır?
Gök ala göz görür günler barmıken	Mavi gözlerin göreceği günler var mıdır?
Gül aşnalı gözel tuwğan yeribiz	Gül gibi güzel vatanımız,
Yeribizge yetginçege Dol da bar	Yerimize ulaşmadan Don nehri de var.
Yetti ay bütün yürümege de yol da bar	Tam, yedi ay boyunca yürümeye yol da var.
Alıslarda ayı günü tun bolğan	Uzakların ayı, günü gece olmuş.
Bizdey……	Bizim gibi……

26
……neçe qazaq da bar qul da bar	……birçok Kazak da var kul da.
Waqtiler waqtda çaq çaqda	Zaman zaman içinde, devir devirde,
Yaratğanım ne buyurğan bu yaqda	Yaradanım ne buyurmuş bu ülkeye?
Yaratğan bir Hudayğa yalbara	Yaratıcı bir Huda’ya yalvarır.
Alıslardan göçerbiz	Uzaklardan göçeriz,
Ol gäwurnu ayda da malın biçerbiz	O gâvurun koyununu keser,
Azıqğa etin aq qızara bişirip	Azığa beyaz etini kızartıp,
Suwsuzluqğa qanın yatıp içerbiz	Susayınca da yatıp kanını içeriz.
Legerler degen de suw ol berginden	Legerler denen o suyun kıyılarından,
Ana Dolu bulan da ullu Terkinden	Anadol'la Ulu Terk'in,
Say urumdan sallar baylap geçerbiz	Zayıf yerinden sallar bağlayıp geçeriz.
San sawluqda can ağalar zar sıqğa	Yaşıyoruz can ağalar, sıkıntılar içinde;
Gün tumanlı ay şawlasız bu yaqda	Gün dumanlı, ay ışıksız bu ülkede.
Gülaylan gün yılı baylar güz bolğan	Ayçiçeği günü yılı güz olmuş.
Güncuwaqlar suwuq salqın buz bolğan	Güneş altı soğuk, salkım buz olmuş.
Güncuwaqda görgenni aytıp oltursaq	Güneş altında gördüklerimizi söyleyip otursak,
Gürenlege sıyar sıymas söz bolğan	Görenlerin, duyanların taşıyıp taşıyamayacağı söz olur.
Dağıstanlı Tatar Oğlu Qazaqdan	Dağıstanlı Tatar Oğlu Kazak'tan,
Rayhanatğa öpke salam uzaqdan	Reyhanat'a buruk selam uzaktan.
Biykem nege qayğım etip almadıñ	Hanım niçin kaygılarımı gelip almadın?
Tülküleyin tüşgende temir tuzaqdan	Tilki gibi düştüğümde demir tuzağa.
Temir tuzaq tüşdü meni butuma	Demir tuzak düştü benim ayaklarıma,
Yete almadım anadaşlı yurtuma	Ulaşamadım öz yurduma,
Biykem meni qayğım etmey qoymas dep	Hanım benim kaygımı çekmez diye.

27
Miñ burulup qaray getdim artıma	Bin defa dönüp bakarak gittim arkama.
Teñiriden teli tüşüm ullutlap	Tanrıdan deli düşümü yüceltip,
Dünyabıznı tuman basdı bulutlap	Dünyamızı duman bastı bulut gibi.
Tumanlar tutup dert yutup	Dumanlar basıp, dert yutup;
Qayğılar qopğan birden Qazaqğa	Kaygılar koptu birden Kazak'a.
Quş qanatlı atlar minip qaçsaq da	Kuşkanatlı atlara binip kaçsak da,
Qutulmasday tüşdük temir tuzaqğa	Kurtulmamak üzere düştük demir tuzağa.
Quş qanatlı at minip	Kuşkanatlı ata binip, gitsek de,
Qoşuluşğan yawlar çapmas uzaqğa	Girilen savaşlar tesir etmez uzağa.
Qoşuluşğan yaw da qan da içer	Karışanlar yağ da kan da içer,
Suw şerbeti baha uçun	Su şerbeti değerli olduğu için.
Qoşuna gelip qonaq tüşgen soñ	Koşup gelip misafir olduktan sonra,
Qoyçaqaylar qoy da soyar yah uçun	Koyun çobanları koyun keser, şeref için.
Qoyçaqaylar da yarlı bolamu	Koyun çobanlar fakir olur mu?
Qurmanğa quyup bergen sah uçun	Kurbanda koyup verilen hayırdan.
Muhammad Xan buyruq senden qan menden	Muhammet Han buyruk senden kan benden,
Qılawlu xınjal senden qan menden	Bileli kılıç senden kan benden.
Arslan biyim asil almas xan biyim	Aslan beyim, asil elmas han beyim,
Bir yazıqsın bizge qopğan ah uçun	Bir acısan bize çekilen ah için,
Alıslarda bizin dinsiz öltürme	Uzaklarda bizi dinsiz öldürme.
Abumuslim Şawxal ullu Şah uçun	Ebu Müslim Şamhal Ulu(!) şah için.
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Hey ulanlar ömürügüz oñ getsin	Hey gençler! Ömrünüz rahat geçsin.
Oynay küley gezmede gözel gün getsin	Oynayıp gülerek geçireceğiniz güzel günleriniz olsun
Sizin yimik qurdaşlardan ayrılıp	Sizin gibi kardeşlerden ayrılıp,
Bizdey günü de tuman muñ getsin	Bizim gibilerin günleri de sıkıntılı ve dumanlı geçsin!
Endi bizge günler qayda tumansız	Şimdi bize günler nerede dumansız?

28
Sizden sawlay biz ayrıldıq zamansız	Sizden sapasağlam ayrıldık, zamansız.
Ölsek qıyın şu gäwurnu qolunda	Ölsek de zor şu gâvurun elinde.
Sadağasız ay ağalar qurmansız	Sadakasız, ay ağalar kurbansız.
Şat etmejeq it gäwurlar canlanı	Şâd etmeyecek it gâvurlar canları.
Şabağatlı Şawxal biyden furmansız	Şefkatli(!) Şamhal Bey'den fermansız.
Şawxal biyim xas yüregin xırs etip	Şamhal Bey’im has yüreğini hırsla doldurup,
Açuwlandıñ nege bulay çalmandıñ	Merhamete geldi, niçin böyledevirmedin.
Geldik qaytıp getgen busaq ters etip	Dönüp geldik, gittiğimiz köşeleri ters edip,
Türtüp soğup nege saldıñ ters yolğa	Dürtüp, sokup niçin saldın ters yola?
Güzübüzge gül awlaqnı görsetip	Gözümüze gül bahçelerini gösterip.
Gül awlaqalar gülü busa yarmıken	Gül bahçelerinin gülü ise boynu bükük mü?
Kür ulanlar külep turup barmıken	Gülüp eğlenen neşeli oğlanlar var mıdır?
Atabaynı ayı günü yolu dep	Atabey'in ayı, günü, yolu diyerek,
Qazağıma qara qayğı boldu dep	Kazak’ımı kaygılar aldı deyip,
Teñlilerden tezden getmes zarmıken	Yaşıtlardan biran evvel gitmez dert midir?
Tığırıqdan teñ gezesin çeñliler	Sokakta güvenle yürüsün gençler,
Çepkeni çerkes biçimi yırıq yeñliler	Çerkez cepkeni yırtık elma yanaklılar,
Teñli ulanlar şu yırlanı aytğanda	Yaşıt oğlanlar şu şarkıları söylediğinde,
Tıñlap gözyaş salıp gözel eñliler	Dinleyip gözyaşı döker güzel yanaklılar.
Tammat	Tamamlandı.
---	---
Biz barabız Sibir degen ellege	Biz varırız Sibirya denen ellere,
Barğan gişi gelir gelmes yerlege	Gidenin, dönüp dönmeyeceği belli olmayan yerlere,
Saz qıllı şam sarayğa qaytğan soñ	Saz telli sırça saraya döndükten sonra.
Dos…	Dos…
Qar	Kar