Сыравлы санавлар – Билимингни Ямавлар✻
Бир, эки, уьч!.. Санавланы терен сырларын билме Аллагь берсин уллу гюч!
Бирлер
Бир керен абайы авлетини авлетине✻:
– Балам, сагъа бир кампет берейими, яда би-и-и-и-ир-р-р кампет берейими? – деп сорагъан. Яш да:
– Шо бирни санап билмес Гьонкъабатыргъа бер, магъа буса шо сен артда айтгъан «би-и-и-и-ир-р-рни» бер! – деген дагъы да артыкъ созуп.
О яш шолай неге айтгъан экен? Ойлашып къарагъыз? Бир кёпмю, би-и-и-и-ир-р-р кёпмю?
Къумукъ халкъ ёмакъланы кёбюсю «бир болгъан, бир болмагъан…» деп башлана.
Тамаша тюгюлмю, бизин уьлкеде дарсын билмейген, яда уьйге берген ишин этмеген охувчулагъа «бир» къыймат салалар. Башгъа уьлкелер де буса шолай дарс билмес яшлагъа беш къыймат, бек билегенлеге «бир» къыймат, бизде буса «беш» къыймат сала.
Бизде тююр де билмейген яшгъа «бир зат да билмейсен» деп 1 (бир) къыймат салып, тюз этмейми дагъы?!
Тыш уьлкелерде буса, масала, айрокъда Чинде (Китай) осал къыймат алмакъ – шо яш учун уллу биябурлукъ санала. Бизде буса уялып да билмей, кюлеп къоягъан яшлар аз къаршылашмай. Шолай гьайсыз яшланы гележеги де яхшы болмас.
⁂
«Дёрт санавну адамы».
Бир болгъан Янгы Рим империяны императору 4-нчю Карл «4» санаву айрыча кёп сюе болгъан. Гьатта ону оьз ихтиярлы тахшагьары да болгъан. Ол шо тах шагьарланы гьарисини башчылары этип бирер бий да олтуртгъан? Яшавлукъ ягъында да ол оьзю шо шагьарлардагъы 4-де къаласында 4 уьйню оьзю къоллагъан. Шо дёрт де уьйню гьарисини дёртер терезеси, дёртер эшиги де ичлеринде дёртер майчыракълары да болгъан.
Шатлыкълар оьтгерегенде 4 тюрлю темирден гьазирленген императорну 4 мююшлю тажын да гийип чыгъа болгъан.
Карл империясын дёртге пайлап, шоланы 4-сюнде де 4 армиясы да болгъан.
4-нчю Карл 4 ат егилеген бюркенчик пайтонгъа тюгюл эсе минмей болгъан. Ол уьстюне гиеген опуракъ да 4 тюрлю тюслю болгъан.
4-нчю Карл оьзю де 4 тилде эркин кюйде сёйлей болгъан. 4-нчю Карл гюнде 4 керен ашай, ону шо ашайгъан ашы да 4 тюрлю ашлар болма герек болгъан. Гьар гезик ашап битген сонг, ло 4 тюрлю чагъырлар да иче болгъан.
4-нчю Карл 4 керен уьйленип, ону 4 яшы да болгъан.
Оьлегенде де ону башлыгъында 4 эмчи, 4 кешиш эретургъан болгъан. Оланы 4 де тюрлю тиллерде, ону дёртер васиятын язып алгъан. «Дёртлени» шонча кёп сюеген 4-нчю Карл 1378-нчи йылны ноябр айны 29-нда сагьат 4 вакъти гечинген.
⁂
Йыракъ Гюнтувуш пачалыкъларында яшайгъанлар дёрт санавдан бек къоркъа. Ачыкъ этип айтгъанда «4» санав балагьлар гелтиреген санав гьиисаплана. Гьатта чинлилер шо санавлу «оьлю» деген сёз булан къапиялашдыргъанлар. Бу пачалыкъда сиз дёрт номерли я бинаны, яда квартирни гёрмежексиз. Лифтлерде де «дёртюнчю къабат» деп язылмай. Азарханаларда да «дёртюнчю палата» деп язылып гёрмежексиз. Чинлилеге ва японлулагъа дёрт санав Яврупалылагъа яда америкалылагъа 13 санав йимик къоркъунчлу. Масала, сиз Японда дёрт предмети булангъы савгъатны сатып алма да тапмажакъсыз.
⁂
Къайда къарасанг II санав
Исвичрени бырынгъы гиччирек Статурн деген шагьарында II санавну айрыча кёп сюе. Шогъар шулай маълюматлар да шагьатлыкъ эте. Бу шагьарда II музей, II фонтан, II минмара, касбучуланы II жамияты, гьукумат башчыларына къаравул этеген II асгери бар.
Шо санав да Яврупада ва Америкада балагьлар гелтиреген 13 санав йимик болгъан.