Deñiz Sindibad
tarcuma 1912
Harunurraşidni zamanında Sindibad degen bir gişi bar edi. Köp paqırlığından, etmege başğa hüner de bilmeygenliginden hammallıq etip, gün sayın xalqnı yügün göterip, şondan qazanğan aqça bulan üyün saqlap, köp qıyın halda yaşamaqda edi. Bu paqırnı bulay yaşamaqlığına sebep – yaş zamanında oxup ilmu bilmey yada başğa hünerni yesi bolmay oramda boş yürüp, atası-anası da tarbiya etmey, har zatdan mahrüm qalmaqlığından edi.
Bir gün bu paqır arqasında köp awur yügü de bulan bir issi waqti taza arıp-terlep, issilik de ötüp gelegende bir sawdügerçini qapusunu aldında biraz rahatlanayım dep, arqasından yügün tüşürüp olturdu. Qarasa, bir ullu qalalar, girip-çığıp yürüygen qul-qarawaşlar. Abzarnı içinde cennet yimik yemişleri bişip, allı-yaşıllı bolup turağan baw, türlü tawuşlar bulan sarnayğan quşlar. Paççalanı abzarı bolsa tügül qayrı gişide bolağan zat tügül. Dağı da ariw aşlanı iyisleri de gelip, ondan da lezzetlenip: «Ay Allahım, seni hikmatıñ şulay. Özüñ süygen gişilege hisapsız rizqı beresen, süygenni bay, süygenni yarlı, süygenni sıylı, süygenni esgik etesen. Har zatğa güçüñ yetişegen ullu Allahsan! Allahım, sağa ullu bolup barmasın, sen bulay nege etesen dep aytmayman, seni güçüñnü tanıyman», – dep dağı da şulay dep yırladı:
«Gün issi, arqamda yük, terlep-güyüp gelemen, Girme salqınlıq tapsam, ullu niʼmat göremen. Geçe-gündüz toqtaw yoq, köp qıyınlıq başımda, Özüm yimik adamlar rahat yaşay qarşımda. Cumlä maxlüqatnı da Allahu taalä yaratğan, Birin ör birin töben… bir-birine qaratğan. Adillikni yessisen, Allah, yazıqsın mağa, Günahlı boldum buğay artıq söz söylep sağa,
– dep, turup yügün de göterip, getme turağanda, abzardan bir yaş çığıp, bu hammalnı qolundan tutup: «Seni biyim çaqıra. Üyge gir», – dedi. Bu paqır girmejek bolup, ari-beri dedi. Qanığıp qoymağan soñ, amalsız bolup, yügün de qapunu yanında tüşürüp, yaş bulan abzarğa girdi. Qarasa, heç ömüründe görmegen köp ariw abzar, türlü çeçekleni iyisleri, terekleni salqınlığında olturup maclis etip, aşap-içip turağan köp haybatlı adamlar.
Törde orta yaşında ariw sıpatlı, köp haybatlı bir adam bar. Bulanı görüp buzulup, bu paqırnı esine cennet degen şudur yada tüşüm busa yaray, yoq busa şulay iş bolmas dep geldi. Neçik de edep bulan gelip, bulanı aldında yer öbüp, salam berip, aldına qarap toqtadı. Salamın alıp, xoşgeldi berip, bayağı törde olturğan gişi özünü yanında yer görsetip: oltur, – dedi. Bu paqır uyala turup olturdu. Buğar ariw söylep, türlü ariw aşlar da geltirip aldına salıp: uyalmay aşa, dedi. Bu da aşap toyup, Allahğa maqtaw etip, qolun cuwup bitgen soñ, bayağı tördegi adam bu abzarnı yesi eken, buğar: atıñ kimdir? ne käsbuda bolasan? – dep soradı. Hammal:
– Atım Sindibad, käsbum – hammalçılıq, xalqnı yügün taşıp gündüz qazanğanım bulan üyümnü saqlap turaman, – dedi.
Bayağı abzarnı yesi külemsirep:
– Meni atım da Sindibad. Atlarıbız bir eken. Busa da bir zat tileymen sağa, şo qırda aytğan yırlarıñnı bizge de eşitdirseñ yaxşı bolur edi, – dedi.
Hammal biraz uyalıp:
– Ayıp etme, yarlılıq, qıynalmaqlıq gişige ne de aytdıra, – dedi. Abzarnı yesi dağı da qanığıp:
– Ayt, uyalma, biz endiden soñ qardaşbızdır. Sen qırda yırlayğanda köp ariw görgen edim, – dedi. Bu da yırladı. Köp ariw görüp, bayağı abzarnı yesi aytdı:
– Ozoqda, dünya şulaydır. Barı xalq bir küyde yaşamağa amal yoq: birewler bay, birewler yarlı, birew rahat, birew qıyınlıqda yaşay. Şu sen göregen darajağa, köp ullu qıyınlıq görüp, yetişgenmen. Yetti keren saparğa, sawdüger etemen dep çığıp, har çıqğan yolumda gişi çıdap bolmajaq qıyınlıqlar görüp qaytğanman. Ozoqda, barı da Allahnı qadarı, Allah yazğan zatdan gişi qaçıp qutulup bolmajaq. Men görgen qıyınlıqlanı sizge aytayım, yaxşı tıñlağız – dedi.