Къумукъ Тил

см. бы.

ж. тех. баба (1. субайны, къазыкъны ерге къакъмакъ учун къолланагъан авур чёкюч, токъмакъ; 1. урув учун ишлейген машинни гётерилип тюшеген бёлюгю) .

ж. 1. прост. къатын, къатын гиши; 1. ирон. (о робком мужчине) осал эр гиши; ◊ бой-баба тири къатын, жагь къатын; снежная баба къардан ясалгъан адам сурат; баба-яга фольк. жинчи къатын, албаслы къатын.

м. тех. баббит (подшипниклер къуймакъ учун къолланагъан, бир нече маъдан къошулгъан акъ тюслю иритме, сплав).

ж. 1. (надкопытный сустав) гьайванны туягъыны уьстюндеги бувуну, бакъайы, багъынчакъ; 1. (игральная кость) шо бувунну яшлар оюн учун къоллыйгъан сюеги-ашыкъ.

ж. разг. см. бабушка 1.

ж. гюмелек, гёбелек.

ж. 1. уллу ана; 1. (обращение к старой женщине) абай.

м. 1. багаж (бир ерге барагъан адамны югю); 1. перен. (эрудиция) билим байлыгъы, илмусу (биревню).

м. багажник (велосипедде, машинде багаж салагъан ер).

прил. багаж…; багажный вагон багаж вагон.

м. чанчгъы.

несов. къызармакъ.

прил. авур къызыл.

м. авур къызыл тюс.

ж. челек.

ж. 1. архит. кюрчю, тюп (бир къурулушну); 1. (основание, основа) кюрчю, асас, аслу; социальная база жамиятлыкъ кюрчюсю; развитие науки на базе марксизма-ленинйзма илмуну марксизмни-ленинизмни кюрчюсюнде оьсдюрюв; 1. база (бир жамиятлыкъ ишге ёлбашчылыкъ юрютеген учреждение); туристская база туристлер базасы; 1. воен. база (дав учун тарыкълы запаслар жыйылгъан ва дав гючлени къуллугъуна гьажатлы къурумлар болгъан ер); военно-морская база дав-денгиз база.

м. базар.

прил. базар…; базарный день базар гюн.

несов. что кюрчюлемек, таяндырмакъ.

несов. на чём кюрчюленмек, таянмакъ.

м. базис (оьсюмюню белгили девюрюнде жамиятны экономический къурулушу).

ж. спорт къайыкъ.

ж. байка (бир жура тюклю къумач).

м. мор. бак (гемени оьр палубасыны ал яны).

м. бак (сув учун уллу савут).

прил. бакъал…; бакалейный магазин бакъал магазин, бакъал тюкен.

ж. собир. бакъал, бакъал мал.

м. бакен (уллу сувларда сай ерни гёрсетмек учун лабар булан сакъланагъан къалкъывуч).

м. бадиржан (къара).

бить баклуши: разг. ишлемей бош юрюмек.

ж. бактериолог (бактериологияны алими).

прил. бактериология…; бактериологическая война бактериология даву (аврув этеген бактерияланы яймакъ булан этилеген дав); бактериологическая лаборатория бактериология лабораториясы.

ж. бактериология (бактерияланы гьакъындагъы илму).

ж. бактерия (микроскоп булан гёрюлме болагъан кёп гиччи организм, микроб).

м. бал (бийивлю уллу вечер).

м. уст. балаган (1. ярмаркада театр оюн гёрсетмек учун яда сатыв учун этилген енгил такъта уьй; 1. простой сагьналы эсги театр оюн).

м. разг. ихтилатчы, тогъушмакъчы, масхарачы.

несов. разг. ихтилат этмек, тогъушмакъ, масхара этмек.

ж. балалайка.

несов. прост. 1. кого-что (вызывать смятение) булгъавур салмакъ, питне салмакъ; 1. что (мутить) булгъандырмакъ.

м. баланс (1. фин. гелимни ва чыгъышны арт гьисапдагъы къадарын, жамын гёрсетеген ведомость; 1. эк. экспортну, тышгъа мал чыгъарывну общий къыйматыны импортгъа, тышдан мал гелтиривге аралыгъы).

несов. (сохранять равновесие) къайкъаламай турмакъ, лавламай турмакъ, тюз турмакъ.

прил. баланс…; балансовый отчёт баланс отчёт.

м. генг халат.

ж. балерина.

м. балет.

м. балетмейстер (балетде бийивню къурагъан гищи).

ж. (овраг) къол, узун онтанлыкъ.

ж. (бревно) аркъалыкъ; деревянная балка агъач аркъалыкъ.

м. балкон.

м. 1. (единица измерения) балл (даража, оьлчев); ветер в семь баллов ел етти балл; 1. (отметка) балл, къыймат (билим даражасына берилеген).

ж. лит. баллада (тарих яда легенда темада язылгъан бир тюрлю шиъру).

м. балласт (1. мор., ав. гемени сувда олтурушун ва аэростатны гьавагъа къалкъывуну бийиклигин низамлашдырмакъ учун салынагъан юк; 1. ж.-д. темир ёлда шпалланы тюбюндеги чакъа, къайыр къатлав; 1. перен. тарыкъсыз юк).

м. баллон (1. гючлю кислоталаны, газланы сакъламакъ учун савут; 1. аэростатны газ чыкъмайгъан уьст пердевю).

несов. кого-что тавушгъа салмакъ.

несов. тавушгъа салынмакъ булан сайланмакъ, тавушгъа салынмакъ; баллотироваться в члены общества жамиятгъа членликге тавушгъа салынмакъ; баллотируется предложение таклиф тавушгъа салына.

ж. тавушгъа салыв.

несов. кого эркелетмек, ёнкютмек.

несов. разг. (шалить) талашмакъ, эркелемек, ёнкюмек.

ж. разг. 1. (шалун) талашагъан, тынышсыз, ёнкю; 1. (любимец) эрке.

с. разг. эркелетив, ёнкютюв; эркелев, ёнкюв, талашыв.

м. балыкъ (тузлангъан къызыл балыкъны аркъаери).

несов. кого-что бальзамламакъ (оьлюню дарманлап чиримейген этмек).

м. бальнеолог (бальнеологияны алими).

ж. бальнеология (маъдан сувланы ва балчыкъланы дарманлыгъын тергейген илму).

прил. бал…; бальные танцы бал бийивлер.

ж. бамбук (исси ерлерде оьсеген бийик ва базыкъ терекли бек къатты къамуш).

прил. бамбук…; бамбукдан этилген; бамбуковая палка бамбук таякъ.

ж. 1. (избитость, пошлость) эсгиленгенлик, татыву тайгъанлыкъ; эдепсизлик; 1. (пошлое, избитое выражение, мысль) татыву тайгъан сёз, эдепсиз сёз (яда ой).

прил. (избитый, пошлый) эсгиленген, татыву тайгъан; эдепсиз.

м. банан (1. исси ерлерде оьсеген хурмагъа ошашлы терек; 1. шо терекни ашлы татли емиши).

ж. банда (бандитлер, къачакълар, талавурчулар, яманлылар группасы).

ж. бандероль (1. почта булан йиберилеген затгъа чырмалгъан генг кагъыз лента яда конверт; 1. почта булан йибермек учун шолай чырмалгъан зат; 1. акцизи яда пошлинасы тёленгенни билдирмек учун малны уьстюне ябушдурулагъан кагъыз).

м. бандит, къачакъ, талавурчу, тонавчу, яманлы.

м. бандитизм, бандитлик, къачакълыкъ, талавурчулукъ, тонавчулукъ.

ж. бандура (Украинада кёп къыллы хомуз).

м. банк, государственный банк пачалыкъ банк.

ж. мор. (отмель) банка (сувда сай ер).

ж. (сосуд) банка (савут).

м. банкет (тизив къонакълыкъ).

м. банкир (капиталист уьлкелерде банк еси).

мн. (ед. банкнот м.) банкнотлар (банк чыгъарагъан, кагъыз акъчаны орнун тутагъан кредит билетлер).

прил. банк…, банкны; банковский капитал банкны капиталы; банковский служащий банкда къуллукъ этеген.

м. кётюр, банкрот (1. кётюр болгъан гиши; 1. перен. оьзюню борчун кютюп болмагъан гиши).

с. кётюрлюк, банкротлукъ.

м. бант.

м. гьамамчы.

ж. гьамам; ◊ задать баню разг. сёгюп ярахсыз этмек.

ж. 1. накъыра, барабан; бить в барабан накъыра къакъмакъ; 1. тех. барабан; барабан молотилки молотилканы барабаны.

несов. накъыра къакъмакъ, накъыра сокъмакъ (напр. пальцами); къакъмакъ, тюймек (напр. в дверь); такъырламакъ (о дожде); кто-то барабанит в дверь бирев эшикни тюе.

м. накъырачы, барабанчы.

м. барак (заманлыкъ уьй).

ж. къочгъар, ирк.

прил. къочгъар…, къой…; (къой) тери…; баранья шапка (къой) тери бёрк; ◊ согнуть в бараний рог разг. къаттылыкъ гёрсетип бойсындырмакъ, бюдюретмек.

ж. къой эт.

ж. минав.

с. собир., прост. эсги-пусгъу, гьапур-чупур, хапта-хупта.

несов. тырпылламакъ.

ж. 1. (ягнёнок) къозу; 1. (шкурка) къозу элтир; 1. мн. барашки (волны) гёбюклю гиччирек толкъунлар; 1. мн. барашки (облака) толкъун-толкъун болуп гёрюнеген гиччи булутлар.

прил. къозу…, къозу элтир…; къозу элтирден этилген; барашковый воротник къозу элтирден этилген ягъа.

м. бот. къатынтузлукъ, ханцагъач (уьлкю терек ва ону емиши)

ж. боржукъ, чёпюре.

м. барельеф (тегиш затны уьстюнде бёртдюрюлюп этилген сурат).

ж. баржа (мал ташыйгъан, тюбю тегиш геме).

м. уст. барин, агъа (революциядан алда Россияда эксплуататор классны адамы, мас. мюлк еси, бий).

м. баритон (1. бас булан тенорну арасында эр гиши тавуш; шолай тавуш булан йырлайгъан йырчы; 1. езден этилген уьфюрюп согъулагъан музыка инструменти).

ж. барка (геме юрюйген оьзенлерде мал ташыйгъан ялпакъ тюплю геме).

м. баркас (1. уллу, кёп кюсменли — кёп къалакълы къайыкъ; 1. портда ишлейген гиччи пароход).

ж. барометр (гьаваны басывун оьлчейген прибор).

ж. баррикада (орам давларда гьар не затны да салып этеген беклик).

несов. что баррикада этмек, баррикада булан бегитмек.

м. барс (мишикни жынсындан болгъан, уллу йыртгъыч гьайван).

м. порсукъ.

мн. (ед. бархан м.) барханлар (ел этген къайыр-хум тёбелер).

м. бархат махмар.

прил. 1. бархат…, махмар…; бархатдан (махмардан) этилген; бархатная куртка махмар куртка; 1. (мягкий на ощупь) йымышакъ; бархатная кожа йымышакъ оьнг; 1. перен. (о голосе) илиякълы (тавуш).

ж. ист. барщина (крепостной девюрде сабанчылар помещиклер учун гьакъсыз борчлу кюйде ишлев).

ж. уст. барин къатын, мюлк еси къатын, агъа къатын.

ж. барыш, хайыр.

ж. барышня (1. уст. баринни, агъаны эрге бармагъан къызы; 1. уст. яш къыз; 1. разг. ишлеп уьйренмеген назлы къыз).

м. 1. спорт. барьер, бару, тогъас, чал, къаршылыкъ; взять барьер барьерден атылып оьтмек; 1. перен. (препятствие) пуршавлукъ.

м. бас (1. инг базыкъ, эр гиши тавуш; шолай тавушлу йырчы; 1. согъулагъан, базыкъ тавушлу инструмент).

м. спорт. баскетбол.

ж. баскетбол ойнайгъан, баскетболчу.

прил. баскетбол…; баскетбольная команда баскетбол команда.

ж. басня язывчу, масал язывчу.

прил. (неимоверный) гьатсыз кёп, бек уллу.

ж. 1. лит. басня, масал (тапшурмалы хабар, тапшурмалы шиъру); 1. разг. (вымысел) болмагъан зат, уйдурма; рассказывать басни болмагъан затланы сёйлемек.

м. 1. (водоём) гьавуз; 1. геогр. бассейн (оьзенге, кёлге тёгюлеген сувлар къуриюгъан чакъы ер); 1. геол. бассейн (бир маъдан табулагъан чакъы ер).

несов. забастовка этмек, иш ташламакъ.

м. батальон (полкну составына гиреген, бир нече пехот ротадан бирикген бёлюк).

батальон командири.

прил. батальон…;

ж. батарея (1. воен. топхана; бир нече топ яда миномётлар булан савутлангъан асгер бёлюк; 1. эл. бир-бири булан байлавлу бир нече гальванический элементлер яда аккумуляторлар; 1. тех. бир табун бир йимик къураллар).

ж. батист, падис (къумач).

м. батон (1. узунсув акъ дкмек; 1. узунсув пряник; канпет; шикалат).

м. ялчы, къазакъ, батрак.

с. 1. (занятие батрака) ялчылыкъ, батраклыкъ; 1. собир. ялчылар, батраклар.

несов. ялчылыкъ этмек, батраклыкъ этмек.

несов. прост. макътанмакъ.

с. прост. макътанчыкълыкъ.

ж. чачакълы чалыв.

ж. бахча, харбуз-пастан яда къабакъ тарлав.

м. бахчачы, харбуз-пастанчы.

с. бахчачылыкъ, харбуз-пастанчылыкъ.

прил. бахча…; бахчевые культуры бахча оьсюмлюклери (харбуз, пастан, къабакъ).

ж. бацилла (чубукъ формалы бактерия).

ж. прост. баш.

м. башкъырт…

ж. башкъырт къатын.

прил. башкъарт…

прил. прост. башы бар (гьакъыллы деген маънада).

м. башлыкъ.

м. 1. см. башмаки; 1. тех. башмакъ (дёгерчиклени чаналатмакъ учун къолланагъан къурал).

мн. (ед. башмак м.) башмакълар (аякъ гийим).

м. башмакъчы.

къаланча (дозорная, сторожевая, пожарная) ; минара (сигнальная); бурж (нефтяная, водонапорная, высотная, подъемная, радио, телевизионная)

несов. кого бёлелей этмек, юхлатмакъ (гёнгюрев этип йырлап).

м. баян (кёп пердели уллу аргъан).

м. баянист (аргъанчы).

ж. сакълыкъ; тергевлюлюк.

прил. сакъ; бек тергевлю.

м. 1. чабыв; 1. мн. бега (состязания) ат чабыв ярыш.

несов. чапмакъ; чабып айланмакъ; бегать взад и вперёд ари-бери чабып айланмакъ; бегать наперегонки озаргъа чапмакъ.

м. суват, гьиппопотам, бегьемот (Африкъада оьзенлеге, кёллеге ювукъ орманларда яшайгъан уллу къыр гьайван).

м. къачакъ.

прил. 1. (мимолётный, быстрый) чалт; бросить беглый взгляд чалт къарап алмакъ; беглое чтение чалт охув; 2. (сделанный наскоро) тындырыкълы болмагъан, уьстденсув; сделать несколько беглых замечаний уьстденсув бир нече замечание этмек; 3. къачгъын; беглый крепостной къачгъын крепостной; 4. в знач. сущ. м. (беглец) къачгъын (адам).

прил. ярышгъа чабагъан; беговая дорожка спорт. ярышгъа чабагъан ёл.

нареч. чабып, чаба туруп.

с. къачыв; бегство из плена пленден къачыв.

м. спорт. чабагъан (ярышда).

ж. балагь, къайгъы; ◊ не беда! разг. о чу къайырмас эди!, уллу иш тюгюл эди!; на его беду разг. ону талайсызлыгъына.

несов. ярлылашмакъ, ярлы болмакъ, касиплешмек.

ж. 1. (нужда) ярлылыкъ, пакъырлыкъ, касиплик; гьажатлылыкъ; 1. (скудность) азлыкъ, мукълукъ; бедность мысли гьакъылны мукълугъу.

ж. собир. ярлылар, пакъыр-мискинлер.

прил. 1. (неимущий) ярлы, мискин, касип, пакъыр; 1. (убогий, скудный) ярлы; бедная природа ярлы табиат; 1. (несчастный) амалсыз, насипсиз, языкъ.

м., ж. разг. языкъ, талайсыз.

м. ярлы, мискин.

прил. ярлы; бедняцкое хозяйство ярлы хозяйство.

прил.: бедренная кость базыкъ бутну сюеги.

с. базыкъ бут.

прил. авур, къоркъунчлу, балагьлы; бедственное положение авур гьал.

с. балагь, къайгъы, уллу насипсизлик; стихийное бедствие табии балагь, табиатны гючю булан болгъан балагь.

несов. касипликде яшамакъ, бек тарчыкълыкъда болмакъ.

несов. 1. чапмакъ; 1. и сов. (убегать) къачмакъ; бежать из плена пленден къачмакъ; 1. (быстро передвигаться) чалт юрюмек, уча бармакъ; 1. (быстро проходить) чалт гетип бармакъ; дни бегут гюнлер чалт гетип бара; 1. (течь) акъмакъ; бегут ручьи гиччи оьзенлер агъа; 1. разг. (при кипячении) тёгюлмек; молоко бежит сют тёгюле (къайнап).

м. къачгъын (оьзю турагъан ерден бир балагь саялы тайгъан адам).

предлог с род. п. 1. (указывает на отсутствие кого-л., чего-л.) ‐сыз (‐сиз, ‐суз, ‐сюз); без ответа жавапсыз; без нас не начинайте бизсиз башламагъыз; 1. (за вычетом) етишмей, кем; без двадцати граммов кило килодан йигирма грамм кем; без пятнадцати три уьч битмеге он беш минут бар (етишмей).

прил. разг. пакарсыз.

прил. алкогольсюз, спиртсиз; безалкогольные напитки алкогольсюз ичкилер.

прил. тарчыкъсыз; безбедное существование тарчыкъсыз яшамакъ.

прил. билетсиз, билети ёкъ.

с. аллагьсызлыкъ.

м. аллагьсыз.

прил. 1. (не вызывающий боли) аврувсуз, авуртмайгъан, авуртмай этилеген; безболезненная операция авуртмай этилген операция; 1. перен. (без затруднений) четимликсиз, къыйынлыкъсыз; безболезненная реорганизация къыйынлыкъсыз янгыдан къурув.

прил. сакъалсыз.

нареч. къоркъувсуз; действовать безбоязненно къоркъувсуз иш гёрмек.

прил. учсуз-къырыйсыз, учу-къырыйы гёрюнмейген; безбрежное море учсуз-къырыйсыз денгиз.

прил. 1. (неведомый) белгисиз; безвестный остров белгисиз атав; 1. (не знаменитый) аты белгили болмагъан; безвестный герой аты белгили болмагъан игит.

прил. елсиз.

с. елсизлик.

прил. гунагьсыз, айыпсыз.

с. безвкусица ж. дамсызлыкъ, гелишмейгенлик.

прил. 1. (пресный) татывсуз; безвкусная еда татывсуз аш; 1. дамсыз, гелишмейген; безвкусная обстановка квартиры квартирны дамсыз тизими.

с. гьакимсизлик.

прил. сувсуз; безводная пустыня сувсуз дангыл.

с. сувсузлукъ.

прил. 1. (невозвратимый) къайтарывсуз; 1. (не подлежащий возврату) къайтармажакъгъа берилген, къайтарылмайгъан; безвозвратная ссуда къайтарылмайгъан ссуда.

прил. гьавасыз.

прил. гьакъсыз, гьавайын, тегин.

с. бошлукъ; ягьсызлыкъ; башлагъан ишин ахырына чыгъармагъа чыдамы ёкълукъ.

прил.чачсыз, тюксюз.

прил. бош хасиятлы, .оьзбашына къарар этип болмайгъан, бош, айтгъанында туруп болмайгъан, ягь этип болмайгъан.

прил. заралсыз, зиянсыз.

прил. замансыз, чакъсыз, заманындан алда.

с. (тяжёлое время, пора невзгод) бузукъ заман; авур йыллар.

прил. 1. (неотлучный) тайышмай, чыкъмай, ари-бери гетмей; безвыходное сидение дома тайышмай уьйде турув; 1. (безысходный) чарасыз, амалсыз, эпсиз; безвыходное положение чарасыз гьал.

прил. ангсыз, тавушу осал; безголосое пение осал тавуш булан йырлав.

ж. 1. (неграмотность) охуп-язып билмейгенлик; 1. (малограмотность) аз грамотныйлик; 1. (невежество) билимсизлик, авамлыкъ, хамлыкъ.

прил. 1. (неграмотный) охуп-язып билмейген; грамотный тюгюл; 1. (малограмотный) аз грамотный, гьаран охуп-язып билеген; 1. (невежественный) билимсиз, авам.

прил. 1. (бесконечный) дазусу ёкъ, дазусуз, учсуз-къырыйсыз; безграничные просторы дазусу ёкъ генгликлер; 1. (чрезвычайный, крайний) эпсиз уллу, бек гючлю; безграничная радость эпсиз уллу сююнч.

ж. 1. (отсутствие одарённости) пагьмусузлукъ, бажарывсузлукъ, талантсызлыкъ, гьанкъавлукъ; 1. (о человеке) бек пагьмусуз, бажарывсуз (адам).

прил. пагьмусуз, бажарывсуз, талантсыз, гьанкъав.

с. гьаракатсызлыкъ, иш гёрмей турув.

несов. гьаракатсыз болмакъ, иш гёрмей турмакъ, ишлемей турмакъ, этмей турмакъ.

ж. разг. (пустяк) бош зат, маънасыз зат.

с. ишсизлик, бошлукъ.

м. разг. ишсиз, эринчек.

несов. ишлемемек, бош турмакъ, эринчеклик этмек.

прил. акъчасыз.

с. акъчасызлыкъ.

ж. яшсызлыкъ, авлетсизлик.

прил. яшсыз, авлетсиз.

ж. ишде осаллыкъ, жигерсизлик, гьаракатсызлыкъ; проявить полную бездеятельность ишде бютюнлей осаллыкъ гёрсетмек.

прил. ишге осал, жигерсиз, гьаракатсыз.

ж. 1. (пропасть, пучина) тюпсюз къакъа, бек терен учурум; 1. в знач. сказ, чего, разг. (множество) бек кёп.

с. янгурсузлукъ, къургъакълыкъ.

прил. исбат этилмеген, далилсиз.

прил. уьйсюз, уьйсюз-эшиксиз; агьлюсюз.

прил. тюпсюз, бек терен.

с. 1. (отсутствие дорог) ёлсузлукъ; 1. (распутица) ёлланы онгсузлугъу, батывлукъ.

с. языкъсынмайгъанлыкъ, гишиге юреги аврумайгъанлыкъ, рагьмусузлукъ.

прил. языкъсынмайгъан, гишиге юреги аврумайгъан, рагьмусуз.

прил. тютюнсюз; бездымный порох тютюнсюз тюбек от.

прил. рагьмусуз, языкъсынмайгъан.

прил. жансыз.

прил. гьайсыз, къайгъысыз.

прил. оьзюн аявсуз, гьатсыз, бек артыкъ; беззаветная храбрость гьатсыз игитлик; беззаветная любовь к родине ватангъа болгъан бек артыкъ сююм.

с. 1. (отсутствие закона) законсузлукъ, адилсизлик; законну бузув; борьба с беззаконием законсузлукъгъа къаршы ябушув; 1. (беззаконный поступок) законгъа къаршы иш.

прил. законсуз, законгъа къаршы.

прил. уятсыз, бийгьая.

прил. оьзю оьзюн якълап болмайгъан, янсыз.

прил. авазсыз.

прил. юлдузсуз; беззвёздная ночь юлдузсуз гече.

с. ерсизлик, топуракъсызлыкъ, топуракъгъа гьажатлыкъ.

прил. ерсиз, топуракъсыз.

прил. ачувсуз, къазапсыз.

прил. 1. тишсиз, тишнек; беззубый старик тишсиз къарт; 1. перен. (бессильный) гючсюз, осал; беззубая критика осал критика.

прил. агъачлыкъсыз.

прил. (бесхарактерный) айры хасиятсыз, айрылыгъы ёкъ; ◊ безличный глагол грам. бетсиз глагол.

прил. айсыз.

прил. адам ёкъ, адам аз болагъан; безлюдные улицы адам аз болагъан орамлар.

с. адам ёкълукъ.

прил. санавсуз, оьлчевсюз, гьисапсыз, бек уллу; безмерная радость бек уллу шатлыкъ.

с. шыплык, чувлукъ.

прил. 1. (молчаливый) авазсыз, сёзсюз; безмолвное согласие сёзсюз разилик; 1. (исполненный тишины) шып, чув.

несов. (молчать) сёзсюз турмакъ, сёйлемей турмакъ.

прил. къайгъысыз, гьайсыз, бек парахат; безмятежный сон бек парахат юху.

прил. къаравсуз къалгъан.

ж. умутсузлукъ.

прил. умутсуз; безнадёжное положение умутсуз гьал.

прил. дамигьсиз, жазасыз.

прил.: безналичный расчёт бухг. къолгъа акъча берилмей этилеген расчёт, нагъда акъчасыз расчёт.

с. башсызлыкъ, гьакимсизлик.

прил. бутсуз, аякъсыз, бутларындан юрюп болмайгъан.

ж. къылыкъсызлыкъ, эдепсизлик.

прил. къылыкъсыз, эдепсиз; безнравственный поступок эдепсиз иш.

см. без.

прил. заралсыз, зиянсыз.

прил. 1. булутсуз; безоблачное небо булутсуз кёк; 1. перен. (беззаботный) къайгъысыз; тетиксиз; безоблачное счастье къайгъысыз насип.

с. 1. (уродливость) бек эршилик; 1. (бесчинство) биябурчулукъ, бек къолайсыз бир иш.

несов. кого-что эрши этмек; некрасивая одежда безобразит фигуру къолайсыз опуракъ адамны фигурасын эрши эте.

несов. разг. биябурлукъ этмек, бузукъ юрюмек.

прил. 1. (уродливый) бек эрши; безобразный вид бек эрши гёрюнюш; 1. (возмутительный) биябур, бузукъ, яман; безобразный поступок бек яман иш.

прил. сёзсюз; безоговорочное согласие сёзсюз разилешив; безоговорочная капитуляция шарт къоймай къолгъа барыв, сёзсюз капитуляция.

ж. къоркъунчсузлукъ, къавупсузлукъ, аманлыкъ; техника безопасности сакълав техникасы, сакълав тартиби; ◊ Совет Безопасности ООН Бирлешген Миллетлени Къавупсузлукъ Совети.

прил. къоркъунчсуз; безопасное средство къоркъунчсуз чара.

прил. 1. (не имеющий оружия) савутсуз, къуралсыз; 1. перен. (лишённый средств защиты) оьзюню якъламакъ чаралардан магьрюм.

прил. токътавсуз, мюгьлетсиз; безостановочная работа мюгьлетсиз иш.

прил. (кроткий) жавап къайтармайгъан, юваш, тынглавлу, къарыв къайтармайгъан.

ж. жавапсызлыкъ.

прил. жаваплы тюгюл, жаваплылыкъны бойнуна алмай этилген, жаваплылыкъдан башын къачырагъан.

прил. янгылтмайгъан, янгылмай ишлейген, отказсыз; безотказный механизм янгылмай ишлейген механизм.

прил. алгъасавлу, артгъа салмагъа ярамайгъан; принять безотлагательные меры алгъасавлу чара гёрмек.

нареч. тайышмай, таймай; безотлучно находиться при больном аврувну ягъындан таймай турмакъ.

нареч. гёз алгъа алынмайлы, къарамайлы, бир затгъа да байлавсуз. .

прил. сююнчсюз, къувандырмайгъан.

прил. 1. (бесконтрольный) гьисап берилмейген, контрольсуз; 1. (бессознательный) оьзюнден ихтиярсыз; безотчётный страх оьзюнден ихтиярсыз къоркъув.

прил. хатасыз, янгылышсыз.

ж. ишсизлик, иш ёкълукъ, иш тапмайгъанлыкъ.

прил. 1. ишсиз, иш тапмайгъан; 1. в знач. сущ. м. ишсиз, иш тапмайгъан (адам).

прил. шатлыкъсыз, сююнчю ёкъ.

прил. ортакъчысыз; безраздельная власть ортакъчысыз гьакимлик.

с. гьайсызлыкъ, не болса да къайгъырмайгъанлыкъ, немкъорайлыкъ, агьамиятсызлыкъ.

1. нареч. гьайсыз кюйде, къайгъырмаслыкъ булан, немкъорай кюйде, агьамиятсызлыкъ булан; я к нему отношусь безразлично мен огъар агьамиятсызлыкъ булан къарайман; 1. безл. в знач. сказ, башгъа тюгюл; мне безразлично магъа башгъа тюгюл.

прил. затгъа гьайсыз къарайгъан, къайгъырмаслыкъ этеген, агьамиятсыз, немкъорай; безразличный взгляд гьайсыз къарав; безразличное отношение гьайсыз къарав, немкъорайлыкъ булан къарав.

прил. ойсуз, артын ойламайгъан; безрассудная храбрость ойсуз игитлик.

с. ойсузлукъ, артын ойламайгъанлыкъ; ойсуз иш.

прил. натижасыз, оьзюнден зат чыкъмайгъан.

прил. мююзсюз; безрогая коза мююзсюз эчки, дава.

прил. 1. ата-анасын билмейген; янгыз, дос-къардашсыз; 1. перен. оьзюню халкъы, эли булан аралыгъы гесилген.

прил. кантсыз, кант этмейген.

прил. 1. къолсуз; 1. перен. разг. (неловкий) ишге чолакъ, бажарывсуз.

прил. лингв. ударениясыз; безударный слог ударениясыз бувун.

прил. эпсиз; эбинден гелип болмайгъан, токътатып болмайгъан.

прил. мини ёкъ, тизив, тетиксиз; безукоризненная работа тизив иш, тетиксиз иш.

м. 1. (безрассудный) ойсуз, гьакъылсыз, дели, дувана; 1. (сумасшедший) гьакъылдан тайгъан, авлия.

с. 1. (безрассудство) ойсузлукъ, гьакъылсызлыкъ, делилик, дуваналыкъ; 1. (сумасшествие) гьакъылдан тайыв, авлия болув.

прил. 1. (безрассудный) ойсуз, гьакъылсыз, дели; дувана…; безумная отвага дели игитлик; 1. (сумасшедший) гьакъылдан тайгъан, авлия болгъан; 1. разг. (очень сильный) бек гючлю, артыкъ даражада; безумная усталость бек гючлю ёрулгъанлыкъ.

с. см. безумие 2.

несов. гьакъылсыз иш этмек, делилик этмек.

прил. айыпсыз, тетиксиз; айыплама, сёз тапма ери ёкъ; зат кем тиймейген; тиш батмайгъан.

1. нареч. сёзсюз, шексиз; безусловно соглашаться сёзсюз рази болмакъ; 1. в знач. вводн. сл. озокъда; безусловно, ты прав озокъда, сеники тюз.

прил. 1. (безоговорочный) шартсыз, сёзсюз; 1. (несомненный) шексиз; безусловная удача шексиз онгайлыкъ.

прил. гьабас, уьстюнлюксюз, уьстюнлюгю ёкъ, натижасыз, бошуна, онгсуз.

прил. мыйыкъсыз; безусый юноша мыйыкъ гёгермеген яш улан.

прил. гёнгю алынмайгъан, басылмайгъан, тынмайгъан, уллу дертли, умутсуз.

с. гьайсыалыкъ, немкъорайлыкъ, ортакъчылыкъ этмейгенлик, гёнгюлсюзлюк.

прил. къатнашывсуз; гёнгюлсюз, гьайсыз, интерес этмейген; безучастное отношение гьайсыз къарав

см. без‐.

ж. идеясызлыкъ,

прил. идеясыз.

прил. атсыз, аты ёкъ; ◊ безымянный палец оьксюз бармакъ.

прил. инициативасыз, къайратсыз.

прил. табиатда бар кюйдеги, табии, простой; безыскусственный рассказ болгъан кюйдеги хабар.

прил. амалсыз, эпсиз, оьзюнден къутулмакълыкъ болмагъан; тюзелмейген.

приставка 1. атлыкъ сёзге ялгъанып, шондан ёкълукъ маънадагъы прилагательное этеген бёлюк; къумукъча‐сыз, ‐сиз, ‐суз, ‐сюз суффиксни кёмеклиги булан бериле, мас. безумный гьакъылсыз; безъязыкий тилсиз; бестолковый англавсуз; 1. ёкълукъну гёрсетеген, ахыры "‐ье, ‐ие" булан битеген существительное этеген бёлюк; къумукъча ‐сызлыкъ, ‐сизлик, ‐сузлукъ, ‐сюзлюк суффикслери булан бериле, мас. безначалие башсызлыкъ; безделье ишсизлик.

ж. бот. гезеген; ◊ белены объелся разг. шашгъан, къутургъан, авлия болгъан.

несов. 1. (становиться белым) агъармакъ, акъ болмакъ, акъ гирмек; 1. (виднеться — о чём-л. белом) акъ болуп гёрюнмек, агъарып гёрюнмек.

ж. акълыкъ; белизна снега къарны акълыгъы.

только мн. 1. (краска) акъ сыр, акъ бояв; свинцовые белила къоргъашынны тузу къошулуп этилген акъ бояв; 1. (косметические) оба.

несов. что 1. (производить побелку) акъламакъ, агъартмакъ, акъ чапмакъ; 1. (лицо) акъ сюртмек, акъ якъмакъ (оба булан); 1. (отбеливать) агъартмакъ. акъ этмек.

прил. атъялман…; атъялман териден этилген.

ж. 1. атъялман; 1. (мех) атъялманны териси; ◊ кружиться как белка в колесе разг. жан талашып айланмакъ.

прил. белоклу; белковые вещества белоклу затлар.

м. беллетрист (беллетристика язагъан язывчу).

ж. беллетристика (прозалы чебер литература).

прил. акъ сакъаллы.

прил.: беловой экземпляр къолъязманы тазагъа гёчюрюлген экземпляры.

м. акъ гвардиячы.

м. 1. биол., хим. акъсыл (гьайванланы ва оьсюмлюклени гёзенеклерини къурумунда болагъан азотлу органик мадда); 2. (яйца) йымырткъа акъ, йымырткъаны агъы; 3. (глаза) гёз акъ, гёзню агъы.

с. акъ къанлылыкъ авруву (къанда акъ тююрлени нормадан кёп болуву).

прил. ачыкъ сари тюклю.

прил. акъ сыпатлы, акъ бетли, акъ юзлю.

м. беларус.

ж. беларус (къатын).

прил. беларус…; белорусский язык беларус тил.

м., ж. разг. иш сюймес (авур ишни сюймейген адам).

прил. къардай акъ, ап-акъ; белоснежная скатерть къардай акъ скатерть.

ж. белуга (балыкъ); ◊ реветь белугой разг. бек акъырмакъ; акъырып йыламакъ.

прил. в разн. знач. акъ; ◊ белая горячка мед. ичкичилерде болагъан сандыракълап аврув; средь бела дня разг. гюп-гюндюз; белый уголь акъ кёмюр (сувну гьаракат этдиривчю, тербетивчю гючю гьакъында); на белом свете ер юзюнде; белое мясо акъ эт, бузав эт, тавукъ эт; белые стихи къапиясыз, рифмасыз шиърулар.

м. бельгиялы.

ж. бельгиялы къатын.

прил. Бельгия…, Бельгияны.

с. гёзге тюшген акъ; ◊ как бельмо на глазу разг. гёзге тюшген акъ йимик, гёздеги чёпню йимик.

ж. бельэтаж (1. уьйлени экинчи къабаты; 2. театрны полундан оьрде биринчи къабат).

с. собир. бельё (ич опуракъ, тёшек шаршав ва ш. б).

прил. агъартылгъан.

м. бензин.

прил. бензин… ; бензиновый запах бензин ийис; бензиновый мотор бензин булан ишлейген мотор.

ж. берданка (тюбек).

м. сув къырый, ягъа; берег моря денгизни ягъасы.

прил. сув ягъадагъы, сув ягъалы.

ж. затны аяйгъанлыкъ, жыйывчулукъ, тутуп болагъанлыкъ.

прил. жыйывчу, аяп тутагъан, затны хадирин билеген.

прил. сакъ; аяйгъан; бережное обращение аяп къарав, аяп тутув.

прил. и в знач. сущ. ж. айлы къатын.

ж. айлылыкъ.

прил.: берестяные изделия макъар къабукъдан этилген затлар.

несов. кого-что аяп сакъламакъ, аямакъ; беречь государственные деньги пачалыкъны акъчасын аямакъ (сакъламакъ); беречь ребёнка яшны аяп сакъламакъ.

несов. сакъланмакъ.

м. зоол. беркут (къара-къушланы бир тайпасы).

ж. аювну ятыву, къышлыкъ уясы.

прил.: берцовая кость къара йилик (тобукъ булан сыйракъны арасындагъы).

ж. макъар, къайын агъач.

прил. макъар…; берёзовый лес макъар агъачлыкъ.

ж. макъар къабукъ.

м. шайтан, жин.

ж. лакъыр, лакъырлашыв, сёйлешив, беседа; дружеская беседа къурдашлыкъ булан лакъырлашыв; провести беседу беседа юрютмек, лакъырлашыв оьтгермек.

ж. беседка (бавда, бахчада ял алмакъ учун этилген къош уьй):

несов. лакъыр этмек, сёйлемек, лакъырлашмакъ, сёйлешмек, беседа этмек.

несов. кого, разг. къутуртмакъ, асси этмек, жинлендирмек, ачувландырмакъ, къазапландырмакъ, еликдирмек.

несов. 1. (о животных) къутурмакъ; 1. перен. (злиться) къутурмакъ, асси болмакъ, жинленмек, ачувланмакъ, къазапланмакъ, еликмек.

прил. классыз; бесклассовое общество классыз жамият.

ж. арты-алды ёкълукъ, ахырсызлыкъ; бесконечность мира дюньяны ахырсызлыгъы.

прил. 1. ахырсыз; битмейген; 1. (длинный, длительный) бек узун; бесконечный разговор бек узун лакъыр.

прил. контрольсуз, тергевсюз.

ж. с.-х. емсизлик, ем етишмейгенлик, от аз болув.

с. жанаварсызлыкъ, оьз пайдасына гьайсызлыкъ, оьз пайдасы учун тюгюллюк.

прил. жанаварсыз, оьз пайдасына гьайсыз, оьз пайдасы учун тюгюл.

прил. дазусуз, дазусу ёкъ; бескрайние просторы дазусу ёкъ генгликлер.

прил. 1. (бледный) къансыз; бескровное лицо къансыз бет; 1. (без кровопролития) къан тёкмейген, къан чыгъармай этеген; бескровная операция къан чыгъармай этеген операция.

прил. бармакъсыз.

прил. разг. эссиз, эси зайып.

с. эсден тайыв, эссизлик; впасть в беспамятство эсден таймакъ.

прил. 1. партияда тюгюл, партиясыз, беспартийный; 1. в знач. сущ. м. партияда тюгюл, партиясыз, беспартийный (адам).

прил. 1. (без нарушений) янгылмайгъан; бесперебойная работа мотора моторну янгылмай ишлевю; 1. (регулярный) уьзмей, бёлмей, даим; бесперебойное снабжение уьзмей таъмин этив.

прил. пересадкасыз, тувра гетеген; беспересадочное сообщение пересадкасыз байлав, тувра ёл.

ж. 1. (беззаботность) гьайсызлыкъ; 1. (халатность) немкъорайлыкъ.

прил. 1. (беззаботный) гьайсыз; 1. (халатный) немкъорай.

прил. язывсуз; бесписьменные народы язывсуз халкълар.

ж. плансызлыкъ.

прил. плансыз.

прил. гьакъсыз, гьавайын, тегин.

с. 1. (неспособность производить потомство) авлетсизлик; бала къозламайгъанлыкъ; 1. (неплодородие) тюшюмсюзлюк (топуракъ).

ж. (безрезультатность) натижасызлыкъ, пайдасызлыкъ, хайырсызлыкъ.

прил. 1. (неспособный производить потомство) бала къозламайгъан; 1. (о почве) тюшюмсюз, тюшюм бермейген, берекетсиз; 1. (безрезультатный) гьабас; пайдасыз, натижасыз; бесплодные усилия гьабас къыйын, натижасыз гьаракат.

прил. алышынмас; бесповоротное решение алышынмас къарар.

прил. зоол. аркъа сюексиз; беспозвоночные животные аркъа сюексиз гьайванлар.

несов. кого 1. (затруднять чем-л) инжитмек, авара этмек, рагьатсыз этмек, пуршав этмек; шум беспокоит къавгъа инжите; 1. (тревожить) талчыкъдырмакъ, ичин бушдурмакъ, рагьатсызламакъ; меня беспокоит его отсутствие ону екълугъу мени талчыкъдыра.

несов. 1. (тревожиться) талчыкъмакъ, ичи бушмакъ, рагьатсызланмакъ; 1. разг. (утруждать себя) авара болмакъ, инжинмек; не беспокойтесь, я сам сделаю авара болмагъыз, мен оьзюм этермен.

прил. 1. (нарушающий чей-л. покой) аваралы, тынчлыкъ бермейген, инживлю; беспокойная служба аваралы къуллукъ; 1. (тревожный) рагьатсыз; беспокойное состояние рагьатсыз гьал; беспокойный сон рагьатсыз юху.

с. 1. (тревога) талчыкълыкъ, рагьатсызлыкъ, ичи бушмакълыкъ; ждать с беспокойством ичи бушуп къаравулламакъ; 1. (хлопоты) рагьатсызлыкъ, авара, инжив; причинять беспокойство рагьатсызлыкъ бермек, инжитмек, авара этмек.

прил. пайдасыз, гьабас, хайырсыз.

ж. (слабость) ажизлик, чарасызлыкъ; кёмексизлик.

прил. ажиз, кёмек герекли; зайып, амалсыз, гючсюз; беспомощный ребёнок ажиз яш, кёмек герекли яш.

м. низамсызлыкъ, порядкасызлыкъ, пакарсызлыкъ.

прил. низамсыз, порядкасыз, пакарсыз, онгайсыз.

прил. кюрчюсюз, аслусуз, далилсиз; беспочвенное обвинение кюрчюсюз айыплав.

прил. пошлинасыз, гюмрюксюз.

прил. рагьмусуз; аямайгъан; беспощадная сатира аямайгъан сатира; беспощадная расправа рагьмусуз жазалав.

с. ихтиярсызлыкъ.

прил. ихтиярсыз.

прил. дазусуз, арты-алды ёкъ, учу-къырыйы ёкъ.

прил. бош, маънасыз; беспредметный спор бош эришив.

нареч. сёзсюз, къаршылыкъсыз, сёз къайтармай.

прил. сёзсюз, сёз къайтармай.

прил. эркин; пуршавсуз, къаршылыкъсыз, четимликсиз; беспрепятственный вход пуршавсуз гирив.

прил. токътавсуз, ара бёлмей, арты уьзюлмейген, туташ болуп турагъан.

нареч. токътавсуз, даим.

прил. токътавсуз, даим, арты уьзюлмейген, туташ болуп турагъан.

прил. гёрюлмеген, эшитилмеген.

ж. уст. сепсиз, себи (малы) ёкъ къыз.

м. къаравсуз къалгъан яш, орамда къалгъан яш.

прил. 1. (заброшенный) ташлангъан; 1. в знач. сущ. м. къаравсуз къалгъан яш, орамда къалгъан яш.

прил. уьлгюсюз, мисалсыз, ошайгъаны ёкъ, тенги ёкъ; беспримерная храбрость тенги ёкъ игитлик.

ж. принципсизлик, тутгъан мекенли ёлу ёкълукъ.

прил. принципсиз, тутгъан мекенли ёлу ёкъ.

с. тюзлюк, адиллилик, бир якъгъа да тартмайгъанлыкъ.

прил. тюз, адилли, бир якъгъа да тартмайгъан; беспристрастный судья тюз судья.

прил. себепсиз.

прил. (о сне) терен ва узакъ, айыкъмайгъан (юху).

прил. телсиз; беспроволочный телеграф телсиз телеграф.

прил. утдурмайгъан.

прил. 1. (тёмный) ярыкъсыз, бек къарангы; 1. перен. (безрадостный) сююнчсюз.

прил. см. беспробудный.

прил. процентсиз.

прил. ёлсуз, азгъын, бузукъ.

прил. байлавсуз, къыйышывсуз; бессвязный разговор къыйышывсуз лакъыр.

прил. уьягьлюсюз.

с. бессердечность ж. рагьмусузлукъ, языкъсынмайгъанлыкъ.

прил. рагьмусуз, языкъсынмайгъан.

с. 1. (слабость) къарывсузлукъ, гьавкъатсызлыкъ, гючсюзлюк; 1. (беспомощность) бажарып болмайгъанлыкъ, имкансызлыкъ.

прил. 1. (слабый) къарывсуз, гьавкъатсыз, гючсюз; 1. (беспомощный) бажарып болмайгъан, имканлыгъы ёкъ.

прил. системасыз, пакарсыз, къайдасыз, низамсыз.

с. хорлукъ, илыкълыкъ, макъталмайгъанлыкъ.

прил. хорлу, илыкълы, макътавсуз; бесславная смерть хорлу оьлюм.

нареч. гьызсыз, белгиси къалмай; бютюнлей.

прил. 1. (лишённый способности речи) сёйлеп болмайгъан, тилсиз; бессловесное животное тилсиз гьайван; 1. (молчаливый) индемей турагъан, сёзю ёкъ.

прил. алышынмайгъан, гьамангъы, даимги.

с. (бессмертная слава) унутулмас макътавлукъ, оьлмеслик.

прил. (славный, незабываемый) унутулмайгъан; бессмертное имя унутулмайгъан ат.

прил. (лишённый смысла) маънасыз, гьакъылгъа къыйышмайгъан, гьакъылгъа токъташмайгъан.

ж. маънасыз зат, бош зат; бош сёзлер.

прил. къарсыз.

прил. намуссуз, уятсыз, инсапсыз.

прил. бош, маънасыз; бессодержательный спор бош эришив.

прил. 1. (сопровождаемый потерей сознания) эсден тайгъан, эссиз; быть в бессознательном состоянии эсден тайгъан гьалда болмакъ; 1. (безотчётный) оьзюнден ихтиярсыз; бессознательное движение оьзюнден ихтиярсыз тербениш.

ж. юхусузлукъ.

прил. юхусуз; бессонная ночь юхусуз гече.

прил. шексиз, эришивлюксюз, мекенли, ялгъан этме болмайгъан.

прил. болжалсыз.

прил. гьавассыз, иштагьсыз, таъсирленмейген, сувукъ къанлы.

с. къоркъувсузлукъ, къоччакълыкъ, батырлыкъ.

прил. къоркъувсуз, къоркъув билмейген, къоччакъ, батыр, къатты юрекли, арсарсыз, игит.

прил. эдепсиз, гьаясыз, уятсыз.

с. эдепсизлик, гьаясызлыкъ, уятсызлыкъ.

прил. санавсуз, гьисапсыз.

ж. къыйывсузлукъ, къылыкъсызлыкъ.

прил. къыйывсуз, къылыкъ; бестактный человек къыйывсуз адам.

прил. 1. (непонятливый) англавсуз, гьакъылгъа къыйышмайгъан; 1. (несвязный) пакарсыз; бестолковый рассказ пакарсыз хабар.

прил. формасыз, къалипсиз.

прил. йымышакъ хасиятлы, бош, айтгъан-айтгъангъа къайтагъан (адам).

прил. 1. (простодушный) обурлукъсуз, гьилласыз, амалы ёкъ; 1. (незатейливый) простой.

прил. ессиз, хозяини ёкъ.

ж. тутмакъсызлыкъ; хозяйствону юрютюп билмейгенлик.

прил. тутмакъсыз, хозяйствогъа онгсуз, хозяйствону юрютюп билмейген; бесхозяйственный человек хозяйствогъа онгсуз адам.

прил. 1. (лишённый цвета) ренксиз, тюссюз, тюсю къачгъан; 1. перен. (невыразительный) гёрмексиз, осал, таъсирсиз.

прил. 1. (не имеющий цели) муратсыз; 1. (бесполезный) пайдасыз.

прил. 1. (очень ценный) бек къыйматлы; 1. уст. (малоценный) учуз, аз къыйматлы; 1. перен. уст. (неоценимый) аявлу; бесценный друг аявлу дост.

м.: за бесценок разг. бек учуз (сатмакъ).

прил. гьаясыз, бийгьая.

ж. рагьмусузлукъ, языкъсынмайгъанлыкъ; адамсызлыкъ.

прил. рагьмусуз, языкъсынмайгъан; адамсыз.

несов. кого-что айыплы этмек, биябур этмек, хорламакъ.

прил. намуссуз, биябур.

с. хорлукъ, биябурлукъ.

с. низамсызлыкъ этив; къалмагъал.

несов. низамсызлыкъ этмек; къалмагъал этмек.

прил. санавсуз, сансыз, гьисапсыз, эпсиз кёп, санаву ёкъ.

прил. 1. (безжизненный) жансыз, гьиссиз; сезмейген; сангырав; бесчувственное тело сангырав къаркъара; 1. (бессердечный) рагьмусуз, языкъсынывсуз; бесчувственный человек рагьмусуз адам.

с. 1. (потеря сознания) эсден тайыв; 1. (равнодушие, бессердечие) языкъсынывсузлукъ, сувукълукъ, рагьмусузлукъ.

прил. къавгъасыз.

см. без‐.

м. тех. бетон (бина тигив ишлерде къолланагъан къайыр, чакъа таш къатыш цемент).

несов. что бетонламакъ.

прил. бетон…; бетонный пол бетон пол.

ж. 1. (верёвка) аркъан; 1. уст. (канат) илешме аркъан (къайыкъ тартмакъ учун).

ж. назик аркъан, йип.

с. 1. (болезнь) къутурув; 1. (неистовство) къазапланыв, къутурув; довести человека до бешенства адамны бек къазапландырмакъ, адамны къутуртмакъ.

прил. 1. (больной бешенством) къутургъан; 1. (неистовый) асси; бешеный характер асси хасият; 1. (чрезмерный) гьатсыз, бек къатты; бешеная скорость бек къатты чалтлыкъ.

м. къаптал.

м. библиограф, библиографиячы (библиографияны алими).

ж. библиография (1. китапланы гьакъында язылагъан маълумат; 1. бир масъаланы гьакъындагъы китапланы списогу).

ж. библиотека, китапхана.

м. библиотекачы, библиотекарь, китапханачы.

м. бидон, темир савут.

с. урув, атылыв; биение сердца юрекни уруву.

м. билет, белет; партийный билет партийный билет; профсоюзный билет профсоюз билет; пригласительный билет чакъырыв билет; железнодорожный билет поездге билет; театральный билет театргъа билет; ◊ кредитный билет кагъыз акъча.

прил. билет…; билетная касса билет касса.

м. 1. (игра) бильярд (оюн); 1. (стол) бильярд стол.

м. турнама.

м. бинт (яра байлайгъан марли сызакъ).

несов. кого-что (бинт булан) байламакъ, бинтлемек.

м. биограф, биография язывчу.

прил. биография…; биографические данные биография материаллары, биография маълуматлары (яшав историясына байлавлу материаллар).

ж. биография.

м. биолог (биология илмуну алими).

прил. биология…; биологический факультет биология факультети, табиат факультети.

ж. биология (жанлы табиатны гьакъында илму).

м. ав. биплан (эки къат къанатлы учакъ).

ж. борса (савдюгер ва финанс ишлеге дыгъар этмек учун къурум).

ж. перезе, пайруз.

прил. 1. (из бирюзы, с бирюзой) перезе…, пайруз…; перезе (пайруз) булан безенген; бирюзовый камень перезе таш; бирюзовые серьги перезе къашлы гьалкъалар; 1. (о цвете) перезе тюслю, ачыкъ гёк; бирюзовое море перезе тюслю денгиз.

м. увакъ минчакълар.

м. бисквит (татли галет, печенияны бир журасы).

ж. дав, уруш.

нареч. разг.: битком набитый тыгъылып толгъан.

прил.: битый час разг. сав бир сагьат.

несов. 1. (стучать) урмакъ, тюймек, танкъ этмек, къакъмакъ; такъырламакъ (о дожде); 1. кого (избивать) урмакъ, тёбелемек; 1. кого (убивать животных) соймакъ; 1. что (разбивать) сындырмакъ, уватмакъ; 1. кого-что (побеждать) енгмек, дагъытмакъ; бить врага душманны дагъытмакъ; 1. (стрелять) уруп тюшюрмек, атмакъ, урмакъ; ружьё хорошо бьёт тюбек яхшы ура; 1. по кому-чему, перен. (бичевать) къаршы ябушмакъ; бить по бюрократизму бюрократизмге къаршы ябушмакъ; 1. во что (ударами производить звуки) къакъмакъ; бить в барабан накъыра къакъмакъ; 1. что (давать сигнал к чему-л.) сигнал бермек, билдирмек; бить отбой битгенликни билдирмек; бить тревогу къувун салмакъ; 1. что и без доп. (отмечать ударами) урмакъ; часы бьют сагьат ура; 1. (стремительно вытекать) атып чыкъмакъ; кровь бьёт ключом къан атып чыгъа; 1. кого (трясти) къартыллатмакъ, титиретмек; его бьёт лихорадка ону къыздырма титирете; ◊ бить масло майгъа къаймакъ аталамакъ; бить шерсть юн тютмек.

несов. 1. (сражаться) ябушмакъ, дав этмек; тёбелешмек, токъалашмакъ; биться с врагом душман булан ябушмакъ, душман булан дав этмек; 1. (ударяться обо что-л., колотиться) урунмакъ, урмакъ; волны бились о берег толкъунлар ягъагъа уруна эди; биться головой о стену башын тамгъа урмакъ; 1. (трепетать, метаться) тырпылламакъ, талпынмакъ; 1. (о сердце, пульсе) урмакъ, атылмакъ; сердце бьётся юрек атыла, юрек ура; 1. над чем, с кем-чем и без доп., перен. бек ишлемек, къаст къылмакъ, бир затны уьстюнде токъаланмакъ; биться над решением задачи масъаланы чечмеге къаст къылмакъ; 1. (разбиваться) сынмакъ, уватылмакъ; -С биться об заклад уст. разг. арагъа зат салып эришмек.

м. 1. (плеть) къамучу; 1. перен. (бедствие, несчастье) балагь; саранча — бич сельского хозяйства ченгертки—юрт хозяйствогъа балагь.

несов. кого-что 1. (сечь) къамучугъа тутмакъ, къамучуламакъ; 1. перен. (изобличать) айыбын ачмакъ; къатты критика этмек.

союз разг. яхшы чы; бери, благо дают алып къой, яхшы чы берелер.

с. 1. (добро) яхшылыкъ, пайда, талайлыкъ; трудиться на благо своей родины оьз ватаныны талайлыгъы учун загьмат тёкмек; 1. мн. блага (материальные) ниъматлар.

прил. багъыйлы, исбатлы; ◊ под благовидным предлогом исбатлы багьана булан.

несов. к кому яхшы гёзден къарамакъ, ушатмакъ.

прил. бек гьюрметли, бек абурлавлу.

с. гьюрметлев, бек абурлав, сыйлав.

несов. кого-что савбол этмек, баракалла бермек, рази болгъанын билдирмек, разилик билдирмек; ◊ благодарю вас савболугъуз, баракалла.

ж. баракалла, разилик; объявить благодарность баракалла билдирмек, савбол билдирмек; выразить благодарность баракалла этмек, савбол этмек.

прил. 1. (признательный) яхшылыкъны хадирин билеген, яхшылыкъгъа къаршы яхшылыкъ этеген; 1. (выражающий благодарность) рази; я вам очень благодарен мен сизге бек разимен; 1. перен. (с хорошими результатами) хайырлы, пайдалы, яхшы.

предлог с дат. п. себеп болуп, саялы; благодаря опытному врачу больной выздоровел сынавлу доктор себеп болуп, аврув сав болду.

прил. берекетли, насипли, талайлы.

с. уст. яхшы иш, яхшылыкъ.

с. йымышакълыкъ; яхшы амаллылыкъ, ачыкъ юреклилик.

прил. йымышакъ хасиятлы; яхшы амаллы, яхшы юрекли, шат гёнгюллю.

м. яхшылыкъ ёравчу.

прил. яхшылыкъ ёрайгъан.

с. арив авазлылыкъ, тавушда гелишив.

прил. арив авазлы, илиякълы авазлы.

с. аманлыкъ, сав-саламатлыкъ, уьстюнлюлюк; благополучие семьи уьягьлюню аманлыгъы.

прил. аман, уьстюнлю, онгайлы; благополучный исход операции операцияны аман битмеги.

прил. яхшы, онглу, багъыйлы; благоприятная погода онглу чакъ; благоприятный ответ онглу жавап.

несов. кому-чему онглу болмакъ, онглу гелмек; ветер благоприятствовал плаванью корабля гемени юзювюне ел онглу геле эди.

с. гьакъыллылыкъ; артын ойлав.

прил. гьакъыллы; артын ойлайгъан; благоразумный человек гьакъыллы адам.

прил. 1. (великодушный) къылыкълы, асыл, бек намуслу; благородный поступок асыл иш; благородная цель асыл мурат; 1. уст. (по происхождению) акъсюек, акъбилеклерден; ◊ благородные металлы асыл металлар (алтын, гюмюш, акъ алтын).

с. 1. (великодушие) асыллыкъ, къылыкълылыкъ, бек намуслулукъ; 1. уст. (происхождения) акъсюеклилик.

ж. ушатып къарав, яхшылыкъ ёрав.

прил. ушатып къарайгъан, яхшылыкъ ёрайгъан.

с. байлыкъ, девлет; мол яшав.

прил. яхшы, пайдалы; благотворное влияние воздуха гьаваны пайдалы таъсири.

прил. гьар тарыкъ-гереги бар, онгайлы къурулгъан, къурулушгъан, онгарылгъан.

с. тарыкъ-герек булан таъмин этив, онгайлы этип къурув, онгарыв; благоустройство улиц города шагьарны орамларын онгарыв.

с. арив ийис.

несов. арив ийис яймакъ.

с. завх; насиплилик; рагьатлыкъ.

несов. завх этмек; насипли яшамакъ; рагьат яшамакъ.

м. бланк.

несов. 1. (становиться бледным) агъармакъ; сыпаты къачмакъ; 1. перен. (терять значение) гючюн, агьамиятын тас этмек, осал гёрюнмек; их успехи бледнеют перед нашими оланы уьстюнлюклери бизинкилер булан тутушдургъанда осал гёрюне.

ж. 1. агъаргъанлыкъ; 1. перен. (незначительность) осаллыкъ, татывсузлукъ, таъсирсизлик.

прил. 1. агъаргъан; бледное лицо агъаргъан бет; 1. перен. (незначительный) осал; бледное произведение осал произведение.

м. 1. лансыллав, йыртыллав; блеск солнца гюнню йыртыллаву; 1. перен. (пышность) дескагьлыкъ; блеск наряда опуракъны дескагьлыгъы; во всём блеске бютюн дескагьлыгъы булан.

сов. 1. однокр. см. блестеть; 1. перен. (внезапно появиться) бирден гелмек; блеснула мысль бирден бир ой гелди.

несов. 1. (сверкать) йыртылламакъ, лансылламакъ; 1. перен. (отличаться) айрыча арив гёрюнмек, гьайран этмек.

прил. 1. (яркий, сверкающий) йыртыллайгъан; 1. перен. (великолепный) бек тизив; блестящий праздник бек тизив байрам; 1. перен. (выдающийся) кёп онглу, бек яхшы; ажайып; блестящий успех бек яхшы уьстюнлюк.

несов. мангырамакъ, маылламакъ; овцы блеют къойлар мангырай.

превосх. ст. к прил. близкий; ◊ при ближайшем рассмотрении тындырыкълы кюйде тергеп къарагъанда.

сравнит. ст. к прил. близкий и нареч. близко дагъы да ювукъ, ювукъ (башгъасындан эсе); Луна ближе к Земле, чем Солнце Гюнден эсе Дюньягъа Ай ювукъ; я подошёл ближе, чтобы лучше видеть яхшы гёрмек учун мен дагъы да ювукъ бардым.

прил. 1. ювукъдагъы; 1. в знач. сущ. м. ювукъ адам.

предлог с род. п. ювугъунда, къырыйында; ягъында.

несов. ювукъ болмакъ, ювукълашмакъ; близится рассвет танг ювукълаша.

прил. 1. (недалёкий) ювукъ; близкое расстояние ювукъ мезгил; 1. (дружеский) къурдаш, дост; 1. (сходный) ювукъ, ошашлы; близкие взгляды масъалагъа къарайгъан кюйлери бир-бирине ошашлы.

м. см. близнецы.

мн. (ед. близнец м.) эгизлер, эгиз тувгъан яшлар.

прил. 1. къарав гёзлю; близорукие глаза къарав гёзлер; 1. перен. (недальновидный) сай гьакъыллы, сай; близорукая политика гележекни гёрмейген сай политика.

ж. 1. къарав гёзлюлюк; 1. перен. (недальновидность) сай гьакъыллылыкъ.

ж. 1. (расстояния, времени) ювукълукъ; близость весны язбашны ювукълугъу; 1. (близкие отношения) къурдашлыкъ, достлукъ, ювукълукъ; 1. (сходство) ювукълукъ, ошашлыкъ; близость взглядов къарашланы ювукълугъу, пикруланы ошашлылыгъы.

м. ачыкъ дамгъа.

м. йымышакъ (хамур аш).

м. воен. блиндаж (топ гюлледен сакъламакъ учун беклик).

несов. см. блестеть.

м. тех. блок, чар (авурлукъланы оьрге гётермек учун къолланагъан гиччи дёгерчик, чар).

м. полит. блок (партияланы, группаланы бир мурат учун разилешивю, биригивю); блок коммунистов и беспартийных коммунистлени ва партиясызланы блогу.

ж. прям., перен. къамав, къуршав, блокада.

сов. и несов. кого-что (подвергать блокаде) къамамакъ, къуршамакъ, блокада этмек.

сов. и несов. (вступать в блок) блокгъа гирмек, бирикмек.

ж. 1. (по гл. блокировать) къамав, къуршав; 1. (по гл. блокироваться) блокгъа гирив, биригив; 1. ж.-д. блокировка (темир ёлда гьар не нишанлар булан ёлну ачыгъын, бегин билдирив).

м. блокнот (языв учун).

м. ачыкъ сари чачлы адам.

ж. бюрче.

несов. 1. (бродить, плутать) адашмакъ; ёлун тас этип, адашып юрюмек, адашып айланмакъ; блуждать по лесу орманда адашып айланмакъ; 1. (странствовать) гезмек, къыдырмакъ; блуждать по свету дюньяны гезмек, дюньяны къыдырмакъ.

ж. блуза, уьст гёлек.

ж. блузка, уьст гёлек.

с. 1. (посуда) бошгъап; 1. (кушанье) аш; обед из трёх блюд уьч тюрлю аш.

с. налбеки.

несов. что сакъламакъ; блюсти порядок низамны сакъламакъ.

м. сакълавчу, къаравчу; блюститель закона законну сакълавчусу.

ж. белги, номер (языву яда номера булангъы темир гесек).

прил. бечиген, солгъан; тунукълашгъан; блёклые цветы бечиген чечеклер.

несов. бечимек, солмакъ; тунукълашмакъ.

м. бурчакъ; ◊ остаться на бобах разг. къуру къалмакъ.

м. зоол. хундуз.

м. бобрик (тюклю сукнону бир журасы).

м. (мех) хундуз тери.

м. аллагь, тенгири, худай; ◊ бог знает разг. аллагь билсин; ради бога разг. аллагь изен; слава богу! разг. аллагьгъа шюкюр!

несов. бай болмакъ.

с. 1. байлыкъ; 1. (великолепие) гёзеллик, гьайбатлыкъ; 1. мн. богатства ниъматлар, байлыкълар; естественные богатства табиат байлыкълары; 1. разг. (обилие) аваданлыкъ, моллукъ, кёплюк.

прил. 1. бай; 1. (обильный) мол; богатый урожай мол тюшюм; 1. (великолепный) гёзел, гьайбат; 1. в знач. сущ. м. бай гиши, бай.

м. 1. фольк. батыр, нарт; 1. перен. (силач) бек къувватлы; кочап.

м. бай гиши, бай.

несов. кого-что сюзмек.

несов. сюзюшмек, сюзмек.

прил. сюзеген.

несов. кого къувнатмакъ, жанландырмакъ, жагьландырмакъ, бадыратмакъ; утренний холодок бодрит эртенги салкъын жанландыра.

несов. къувнамакъ, жагьланмакъ, жанланмакъ, бадырамакъ.

ж. къувнакълыкъ, жагьлыкъ, жанлылыкъ, бадырамакълыкъ.

несов. уяв турмакъ, юхламай турмакъ.

прил. къувнакъ, къувзакъ, жагь, къурч, бадырап турагъан.

прил. къувнатагъан, къувзатагъан, къувнакълыкъ береген.

прил. 1. дав…; асгерлик; давгъа байлавлу; боевое задание дав тапшурукъ; боевая подготовка войск асгерлени давгъа гьазирлиги; боевой устав асгерлик устав; боевой товарищ дав ёлдаш; 1. (готовый к борьбе) къайратлы, батыр; ябушувгъа гьазир, ябушувчу; 1. (особо важный) бек агьамиятлы.

только мн. воен. дав матагьлар, давну тарыкъ-гереги.

ж. давгъа гьюнерлилик.

прил. давгъа гьюнерли.

м. (солдат) боец, асгер улан, солдат.

с. аллагь.

несов. ант этмек (аллагь булан).

м. 1. (битва, сражение) дав; 1. (борьба) ябушув; классовые бои класс ябушувлар; 1. (состязание) ябушув, тёбелешив; кулачный бой юмурукъ булан тёбелешив; 1. урув (часов); къагъылыв (барабана); 1. собир. (битое стекло) уватылгъан шиша.

прил. 1. (живой) тири; бойкий мальчик тири яш; 1. (людный) адамы кёп, халкъы кёп; бойкое место адамы кёп ер.

ж. бойкот (биревден яда бир затдан кюсюп шогъар къаршы къурумлу кюйде ябушув); объявить бойкот бойкот билдирмек.

несов. кого-что бойкот этмек.

ж. тешик (къаланы тамындан атышмакъ учун тешик).

ж. 1. бойня, тувар соягъан ер; 1. (массовое избиение) къыргъын.

ж. 1. (часть тела) къабургъа; правый бок онг къабургъа; 1. (сторона) ян; къабургъа; по бокам эки къабургъасында, эки янында; ◊ бок о бок разг. бек ювукъ, янаша; взять за бока разг. жавапвъа тартмакъ амангъа салмакъ.

ж. ички аяк, бокал.

прил.: боковой ветер къабургъадан эшеген ел.

нареч. 1. къабургъадан, къабургъалап; 1. разг. (стороной) ягъадан.

м. спорт. бокс.

м. спорт. боксёр.

ж. тех. болванка (къалипге тёгюлюп къатгъан уллу металл гесек).

м. болгъар.

ж. болгъар къатын.

прил. болгъар…, Болгъария…; болгарский язык болгъар тил.

1. прил. см. больше; 1. дагъы да; более спокойный дагъы да рагьат, дагъы да юваш; ◊ более или менее бир даражада, аз-кёп.

прил. 1. (нездоровый) аврувлу; авуртагъан; болезненное состояние аврувлу гьал; болезненный ребёнок аврувлу яш; 1. (причиняющий боль) авуртагъан; болезненная перевязка авуртагъан байлав; 1. перен. (ненормальный) нормадан тыш, адатдан тыш; болезненное самолюбие адатдан тыш менлик.

прил. аврув гелтиреген; аврувгъа себеп болагъан; болезнетворные микробы аврув гелтиреген микроблар.

ж. аврув.

несов. (ощущать боль) аврумакъ; авуртмакъ; рука болит къол авурта; ◊ у кого что болит, тот о том и говорит разг. гьар биревню бир дерти, тирменчини сув дерти.

несов. 1. чем (быть больным) аврумакъ, сыркъав болмакъ; кепсиз болмакъ, кюйсюз болмакъ; болеть тифом тифден аврумакъ; 1. о ком-чём, за кого-что, перен. разг. (переживать) жаны аврумакъ.

прил. .батмакълы, батывлу; болотистая местность батмакълы ер.

прил. батмакъ…; болотные растения батмакъ оьсюмлюклер.

с. батмакъ.

м. болт (эки затны бир-бирине бегетеген, учу гайкалы темир чубукъ).

несов. разг. 1. что и без доп. кёп сёйлемек; дырылламакъ (разг.); болтать без умолку токътавсуз сёйлеп турмакъ; смотри, не болтай! вёре, артыкъ сёзню къой!; 1. (бегло говорить) чалт сёйлемек (ят тилде); болтать по-французски французча чалт сёйлемек.

несов. 1. чем силлемек, тырпыллатмакъ; болтать ногами бутларын силлемек; 1. что, разг. (взбалтывать) булгъамакъ.

несов. 1. разг. (висеть) салланып турмакъ, чайкъалып турмакъ; 1. прост. (слоняться) бош гезмек, ишсиз айланмакъ.

прил. кёп сёйлейген, хабарчы; сырын ачып къоягъан.

ж. разг. бош лакъыр, бош сёз; айтды-къойтду.

м. разг. бош лакъырчы, барны-ёкъну сёйлейген, лакъ-лакъ.

ж. 1. авуртув; 1. перен. (чувство скорби) дерт, пашманлыкъ.

ж. эмхана, шифахана, (лазарет) азархана; лечь в больницу эмханада ятмакъ; выписаться из больницы эмханадан чыкъмакъ.

прил. больница…; больницадагъы; больничный режим больницадагъы режим; ◊ больничный листок больничный листок (аврувну ишден азат этмек учун доктор береген кагъыз).

1. нареч. авуртуп; больно ударить авуртуп урмакъ; 1. безл. в знач. сказ. авурта, сызлай; мне больно мени авурта; 1. безл. в знач. сказ. (тяжело) юреги авруй, языкъсына, къыйнай; больно вспомнить эсге салмакъ къыйнай.

прил. 1. авруйгъан; 1. в знач. сущ. м. аврув; принимать больных аврувланы къабул этмек; ◊ больной вопрос четим масъала, къыйын масъала.

1. сравнит. ст. к нареч. много ‐дан (‐ден) артыкъ; он работает больше, чем я о менден артыкъ ишлей; 1. сравнит. ст. к прил. большой ‐дан (‐ден) уллу; этот дом больше того бу уьй ондан уллу; 1. нареч. дагъы; чтобы этого больше не было шу зат дагъы болмасын.

м. большевизм.

м. болшевик.

прил. большевик…; большевистская программа большевик программа.

сравнит. ст. к прил. большой, великий; ◊ большей частью, по большей части кёбюсю, кёбюсю гьалда; самое большее инг кёбю, кёп яны.

с. кёбюсю, кёп яны, кёплюк; абсолютное большинство авадан кёплюк.

прил. 1. (по размерам, по величине) уллу, аслам; кёп; большая семья уллу уьягьлю; большие деньги кёп акъча; 1. (выдающийся) уллу; большая победа уллу уьстюнлюк; 1. (взрослый) уллу; ◊ большой палец баш бармакъ.

ж. разг. къычыв, къотур.

ж. бомба.

несов. кого-что 1. топгъа тутмакъ (из орудий); бомбагъа тутмакъ (бомбить с воздуха); 1. чем, перен. разг. (донимать) инжитмек; бомбардировать письмами кагъызлар булан инжитмек.

ж. топгъа тутув (из орудий); бомбагъа тутув (с воздуха).

прил. бомба ташлайгъан; бомбалайгъан; бомбардировочная авиация бомба ташлайгъан авиация.

м. (самолёт) бомбалав учакъ (бомба атагъан учакъ).

несов. кого-что бомбагъа тутмакъ, бомбаламакъ.

с. бомбоубежище (бомбадан сакъланмакъ учун беклик).

ж. разг. см. бомбардировка.

ж. бочке ишлейген уста.

ж. хим. бор (бир хыйлы минералланы составына гиреген химия элемент).

м. (хвойный лес) нарат агъачлыкъ.

прил. неизм. авур къызыл тюс.

ж. 1. ябушувчу; борец за свободу азатлыкъ учун ябушувчу; 1. (спортсмен) ябушувчу, кочап, борец.

ж. эгер (авчу ит).

несов. что и без доп. мырылламакъ, мырыллап сёйлемек, бурнуну тюбюнден сёйлемек.

м. бичилген къабан (соймакъ учун).

ж. сакъал; отпустить бороду сакъал къоймакъ.

ж. мин, сюел.

ж. харш, харч.

несов. что 1. харш (харч) этмек; 1. перен. (пересекать) гесмек; ярып гетмек, гьыз-гьыз этмек; морщины бороздят лоб бюрюшлер мангалайын гьыз-гьыз этген; корабль бороздит океаны геме океанланы ярып юрюй.

ж. с.-х. тырнавуч, борона.

несов. что, с.-х. тырнавуч тартмакъ, борона тартмакъ.

несов. см. боронить.

несов. с кем-чем, за что, против кого-чего, в разн. знач. ябушмакъ; бороться за выполнение плана планны толтурмакъ учун ябушмакъ; бороться с недостатками кемчиликлер булан ябушмакъ.

м. борт (1. ягъа, гемени къабургъасы; 1. эргиши опуракъны тюймелер тигилеген яда илгиклер этилеген онг яда сол ал эзивю).

м. борщ (къапуста шорпа).

ж. в разн. знач. ябушув; классовая борьба класс ябушуву; борьба за мир парахатлыкъ учун ябушув.

нареч. разг. яланаякъ болуп, яланаякъ.

прил. яланаякъ.

м. саякъ.

м. см. боты.

м. ботаник (оьсюмлюклер илмусуну алими).

ж. ботаника (оьсюмлюклени гьакъындагъы илму).

прил. ботаника…; оьсюмлюклени, оьсюмлюклер…; ботанический сад оьсюмлюклер баву.

ж. тамур емишли оьсюмлюклени халтасы; ботва свёклы чювюндюрню халтасы.

мн. (ед. ботинок м.) ботинкалар.

м. см. ботинки.

мн. (ед. бот м.) боталар, бийик калошлар.

м. мор. боцман (гемеде хозяйство ишлени юрютеген старшина даражадагъы командир).

ж. бёчке, черме.

м. гиччи бочке.

прил. къоркъач, къоркъагъан, тартынагъан.

ж. къоркъув, къоркъунув.

м. ист. боярин (Московский Русьда оьр классны адамы).

несов. 1. кого-чего и с неопр. къоркъмакъ, тартынмакъ; бояться темноты къарангыдан къоркъмакъ; бояться простуды сувукъ тиерден къоркъмакъ; 1. чего (портиться) бузулмакъ; мебель боится сырости мебель дымлыкъдан бузула.

межд. машалла!, яша!, савбол! (разилигин билдирип, макътап айтылагъан сёз).

прил. къоччакъ, къурч.

м. брак, бузукълукъ (малны бузукълугъу); борьба с браком бракгъа къаршы ябушув.

м. уьйленив; вступить в брак уьйленмек.

прич., прил. брак зтилинген.

несов. кого-что брак этмек, брак деп токъташдырмакъ, бракгъа чыгъармакъ; ярамайгъан гьисап этмек, пайдасыз деп гьисап этмек.

м. брак мал этеген, бузукъ мал чыгъарагъан.

м. брандспойт (1. от сёндюреген насос; 1. сув ташлайгъан ичекни чюмеги).

несов. кого-что сёкмек, сёгюшмек, урушмакъ.

несов. с кем и без доп. сёгюшмек, урушмакъ.

прил. уст. дав…; бранные доспехи дав савутлар.

прил.: бранные слова сёгюш сёзлер, яман сёзлер.

ж. уст.: поле брани дав майданы.

ж. урушув; сёгюшюв.

м. билезик.

м. къардаш (ини яда агъа); старший брат агъа, уллу эр къардаш; младший брат ини, гиччи эр къардаш; двоюродный брат зукъари къардаш; троюродный брат къариян къардаш.

с. 1. къардашлашыв, достлашыв; 1. (на фронте) дав этеген асгерлер, ябушувун токътатып, бир-бири булан барышыв, достлукъ билдирив (империалистлени елевчю давларыны шартларында).

несов. с кем 1. къардаш болмакъ, ювукъ болмакъ, къурдаш болмакъ; 1. (на фронте) душманны асгерлерине дослукъ билдирип, давну токътатмакъ.

нареч. къардашча, къардаш кюйде; братски любить къардаш кюйде сюймек.

прил. къардашлыкъ; къардаш…; братские республики къардаш республикалар; братское сотрудничество къардашча кёмеклешип ишлев; братский привет къардашлыкъ салам.

с. къардашлыкъ, къурдашлыкъ, ювукълукъ.

несов. кого-что, в разн. знач. алмакъ; тутмакъ (хватать); брать взаймы борчгъа алмакъ; брать напрокат киреге алмакъ; брать на себя обязательство оьзюню уьстюне борч алмакъ; ◊ брать начало (начинаться) башланмакъ, баш алмакъ; брать пример с кого-л. биревден уьлгю алмакъ; брать влево солгъа багъып онгарылмакъ; брать верх над кем-чем-л. уьст болмакъ; брать на себя уьстюне алмакъ, бойнуна алмакъ.

несов. 1. за кого-что (хвататься) алышмакъ; тутушмакъ, тутмакъ; браться за руки къол тутушмакъ; 1. за что (приниматься) гиришмек, урунмакъ, башламакъ; браться за дело ишге урунмакъ; 1. (появляться) чыкъмакъ, чыгъып гёрюнмек, тувмакъ, гелмек; откуда силы берутся? гюч къайдан геле?; 1. с неопр. (обязываться) бойнуна алмакъ, урунмакъ, этежек болмакъ, борчлу болмакъ; браться выполнить поручение тапшурувну тамам этмеге бойнуна алмакъ.

прил. уьйленив…; брачное свидетельство уьйленив кагъыз.

прил. аркъалыкъ…; бревенчатая стена аркъалыкъ чыр.

м. сандыракълав, сандыракъ.

несов. сандыракъламакъ, сандыракъ сёйлемек; больной бредит аврув сандыракълай.

только мн. бош ойлар, бош хыяллар, тюрлю фантазиялар.

несов. жиргенмек.

прил. 1. (о человеке) жиргенеген; 1. (о чувстве) жиргенч.

м. брезент (сув оьтмейген къалын кетен).

прил. брезент…; брезентден этилген; брезентовая палатка брезент чатыр.

несов. 1. (едва светиться) гьаран ярыкъ бермек, зылцын ярыкъ гёрюнмек; вдали чуть брезжит свет арекде зылцын ярыкъ гёрюне; 1. безл. (рассветать) танг белги бермек, танг сызылмакъ.