Тюлкюню ёмагъы

Бир болгъан, бир болмагъан, бир ерде яшап турагъан бир тюлкю болгъан.

Бир керен шо тюлкю агъачлыкъдан гетип барагъанда, аягъына тегенек гире. Олай эте, булай эте — гьеч чыгъарма болмай. Этме кюй тапмай, амалсыз болуп, юртгъа багъып юрюй.

Къарай, бир тюнгюлюкден тютюн чыгъа. Шунда кёмек этме адам болма герек деп, шо уьйге гирип бара. Уьйде буса бир къатын экмек биширип тура. Тюлкю огъар:

— Аягъыма тегенек гирип къалды, чыгъарсана, — деп тилей.

— Чыгъарайым, воллагь, — деп, къатын ине булан тегенекни чыгъарып алып, отгъа ташлай.

Бираз заман олтуруп тургъан сонг тюлкю:

— Къайда, тегенегимни бер, уьйге гетмесем болмай, — дей.

— Гьуя, ону чу мен отгъа ташладым! — дей къатын.

— Неге ташлай эдинг дагъы! — деп ачувлана тюлкю.

— Гьуя, тегенекни не этесен! — деп, къатын тамаша бола.

— Сагъа не авара — тарыкъ. Тегенек меники — бер! Яда орнуна бир экмек бер.

— Гьейлер, бу не сёйлей! — дей къатын. — Тегенекге экмек береми?!

— Яда тегенегимни бер, яда экмегингни.

— Бермесмен! — дей къатын.

— Берерсен, воллагь, шулай этсем! — деп, тюлкю къагъып алып бир экмекни де, къачып гете. Къатын да артындан къычыра къала.

Къатын онда къалсын, биз гелейик тюлкюге.

Экмекни де алып, йырлай туруп, тюлкю сонг бир башгъа абзаргъа гире.

Ондагъы бир къатынгъа:

— Гьей, къатын, шу экмегим сизде турсун, бир айланып гелейим, — дей.

— Яхшы, — деп, къатын экмекни хасиге сала. Сонг тюлкю гетгенде ойлаша:

— Тюлкюге экмек не тарыкъ? Ону тавукъларым ашап къойду десем, тюлкю не этежек эди? — деп, алып экмекни ашап къоя.

Тюлкю бираздан къайтып гелип:

— Къайда, экмегимни бер, къайтаман, — дей.

— Экмекни тавукъларым ашап къойдучу, — дей къатын.

— Неге ашамагъа къойдунг дагъы! — деп ачувлана тюлкю. — Яда экмегимни бер, яда тавугъунгну бер, — дей.

Къатын:

— Бермесмен! — дей.

— Берерсен, шулай этсем! — деп, тюлкю, муну тавугъун да алып, къача.

Шо тавукъну да алып, бир башгъа уьйге гире, онда да, тавукъ биразгъа сизде турсун деп, чыгъып гете. Уьйню есси ойлаша:

— Ай, тавукъну къозум оьлтюрюп къойду дермен, тюлкю нетежек эди? — деп, сойдуруп шонда тавукъну, аш этип, ашап къоя.

Тюлкю къайтып гелип:

— Тавугъумну бер, гетмесем болмай, — дей. Къатын:

— Воллагь, ону къозум оьлтюрюп къойду! — дей.

— Бир зат да билмеймен: я тавугъумну, яда шо къозунгну бер! — деп, тюлкю ачувлана.

— Гьуя, тавукъгъа къозу береми! — дей къатын.

— Бер!

— Бермесмен!

— Берерсен, шулай этсем! — деп, тюлкю къагъып алып къозуну да сулагь ютгъандай болуп гете.

Сонг элтип бир башгъа къатынгъа, айта:

— Гёз къарата турсана шу къозума, мен бир айланып гелейим, — деп.

— Яхшы, къарарман, — дей о къатын да. Тюлкю гетгенде буса ойлаша:

— Шу къозуну къызым оьлтюрюп къойду десем, не болажакъ эди! — деп, алып шонда, сойдуртуп къозуну да, аш да этип, ашайлар.

Тюлкю, къайтып гелип:

— Гьы, къайда, къозумну бер, гетейим, — дей.

— Воллагь, къызым ойнатагъанда, билмейли къозунгну оьлтюрюп къойду! — дей къатын.

— Оьлтюрюп къойду?!

— Воллагь, къойду! — дей къатын.

— Мен бир зат да билмеймен: я къозумну бер, яда къызынгны бер! — деп, къаныгъа тюлкю.

— Гьуя, къозу учун къызын береми? Бермесмен! — дей къатын.

— Берерсен!

— Воллагь, бермесмен хари!

— Воллагь, берерсен хари, шулай этсем! — деп, тюлкю, къызны да алып, къачып гете.

Къача, къача, сонг, йыракъгъа чыкъгъанда къызны бир дорбагъа да салып, дорбаны бек байлап, къыдыра гете.

Бу заманда къой багъып турагъан къойчулар къыз салынгъан дорбаны уьстюне гелип къалалар.

— Вагь, яр ягъада бу не дорба! — деп тамаша болуп, ону ачып къарайлар, къараса — ичинде бир аламатдай арив къызъяш!

— Сен нетесен мунда? — деп сорайлар. Къыз иш нечик болгъанны барын да айта.

— Биз этербиз огъар этегенни! — деп, къойчулар чыгъарып дорбадан къызны, ону орнуна гючюклер салып къоялар.

Бир замандан, бир чакъдан тюлкю булай йырлай туруп къайтып геле:

— Ай, мени тегенегим, Тегенек берип алгъан экмегим, Экмек берип алгъан тавугъум, Тавукъ берип алгъан къозум, Къозу берип алгъан къызым, Амайынгны «у-у-чча!» эт чи!

— деп, дорбаны къучакълай. Ичиндеги гючюклер «гьанц-гьунц!» деп йиберелер. Олардан къоркъуп, тюлкю ярдан дёгереп, пара-пара бола.

Онгмай-оьсмей тюлкю къалсын, онгуп-оьсюп биз къалайыкъ!