Antroponimı, zaimstwowannıye iz persidskogo yazıka
İransko-dagestanskiye kontaktı, kak izwestno, razwiwalis ranşe arabsko-dagestanskix. W seredine weka, kak i w drugix sopredelnıx stranax, w Dagestane persidskiy yazık, kak yazık drewneyşey kulturı, bolşoy literaturnoy tradisii, polzowalsä osobım statusom. Peredowıye predstawiteli dagestanskix narodow izuçali persidskiy yazık, pisali na nem literaturnıye soçinenya.
Puti proniknowenya persidskix liçnıx imen w kumıkskiy imenoslow razliçnı. Oni mogli proniknut neposredstwenno çerez persidskiy, oposredowanno çerez arabskiy i azerbaycanskiy yazıki ili çerez literaturu, iskusstwo.
Po koliçestwu imena persidskogo proisxojdenya znaçitelno ustupayut arabskim imenam, no, nesmoträ na eto, oni proşli dlinnıy istoriçeskiy put i tak proçno woşli w antroponimiçeskiy fond kumıkow, çto dawno wosprinimaütsä kak sobstwennıye, iskonnıye. Toçnaya xronologizasya persidskix zaimstwowaniy w kumıkskom yazıke wräd li seyças wozmojna. Mujskiye imena: Qahruman "pobeditel, geroy"; Rustam "moguçiy rostom (telom)"; Xoja "gospodin, nastawnik"; Censkiye: Gülnara "swetok granata"; Cawhar "cemçujina"; Zumrut "izumrud"; Gulizar, Gulistan "swetnik"; Pirdawuz "ray, rayskiy sad"; Firuza "birüza" i dr.
Persidskiye zaimstwowanya otrajayut etiko-estetiçeskiye wzglädı naselenya, wospriyatiye krasotı i izäşestwa. Sredi nix takje osoboye mesto zanimayut imena, ukazıwaüşiye na iskrennost duşi, krasotu, izäşestwo, um, mudrost cenşin: Pakizat "oçen çistogo proisxojdenya", Peri "feya, krasawisa", Pirdawuz "rayskaya, ray, rayskaya obitel", Rawzan "swetlıy, çistıy", Xurşit "swetloye, yarkoye solnse"; w perenosnom znaçenii: "solnsepodobnaya krasawisa", Şahannaz "sarstwennaya grasya", Şamşit "luçezarnıy", Şaxnaz "sarisa grasii", Şaxsenem "glawnaya feya, peri; krasawisa, kotoroy poklonäütsä şaxi", Şirin "sladkaya, daräşaya negu" i dr.
İz antropokomponentow, zaimstwowannıx iz persidskogo yazıka, aktivno ispolzuyetsä w obrazowanii censkix imen antropoleksema gül "swetok": Gülbike, Gülnara, Gülmira, Gülxanum i t.d. Bolşinstwo imen s komponentom gül – censkiye.
Priblizitelno w XIV weke w musulmanskom imennike poyawilos imä Darwiş. Perwonaçalno ono bılo swoyego roda prozwişem, prisoyedinäyemım k imenam Ali, Muxammad, Xasan, Xusayn, smısl kotorogo nelzä peredat odnoznaçno. W bolşinstwe sluçayew slowo darwiş w soçetanii s musulmanskim imenem mojno istolkowat kak osobuyu metaforu, naprimer, Darwiş Ali – eto "darwiş (bednäk) po imeni Ali". No yesli slojnosostawnoye imä s komponentom darwiş dawali noworojdennomu, to znaçeniye yego menälos. Tak, Darwişali moglo oznaçat i "bednäk, predannıy xalifu Ali", i "nişiy, nujdaüşiysä w milosti Ali".
Persidskiye istoriçeskiye istoçniki pod slowom darwiş podrazumewali bednäkow, neimuşix. W persidskom yazıke religioznıy termin "darwiş" woşel w obixod mnogo pozdneye. Yeşe w XV weke eto slowo upotreblälos w kaçestwe samouniçijitelnogo epiteta, oboznaçalo skromnogo, no swobodnogo i nezawisimogo bednäka. Nemalo wıdaüşixsä deyateley srednewekowoy iranskoy kulturı, naprimer, poet Darwiş Mansur, muzıkantı Darwiş Axmad Kanuni, Darwiş Maksud Andicani, Darwiş Fazlullax Nayi (XV w.), Darwiş Şayxi Kalandar Xarawi (XVI-XVII ww.), imeli w imeni etot komponent [Gafurow: 20].
U kumıkow imä Derbiş wstreçayetsä oçen redko.
Prisoyedineniye k imeni slowa can pridayet yemu ottenok laskatelnosti i odnowremenno uwajitelnosti. Slojnosostawnıye imena s komponentom can poyawilis ne ranşe XIII weka. Perwonaçalno slowo can stoyalo pered imenami Ali ili Muxammad. Takiye slojnıye imena obäzanı swoim poyawleniyem usiliwşemusä s XIII weka wliyaniü w islame sufizma, a wmeste s nim i doislamskix predstawleniy. İmä Djan-i Ali, naprimer, bukwalno oznaçalo "duşa Ali", t.ye. podrazumewalos, çto duşa çeloweka, nosäşego takoye imä, poswäşena zätü proroka, ona prinadlejit yemu i posle smerti otletit k nemu.
Woobşe semantika podobnıx imen mnogoplanowa. Pri pomoşi imeni Djan-i Ali nadeyalis prodlit cizn rebenku. Yego duşa kak bı sliwalas s duşoy patrona i stanowilas osobo oxranäyemoy. İ w takix imenax komponent can ne peredawal gipokoristiçeskogo, laskatelnogo znaçenya. [Gafurow: 40]
İmä Riza wosxodit k poçetnomu prozwişu wosmogo şiitskogo imama Ali ibn Musı – ar-Riza "izbrannik", t.ye. "tot, komu blagowolit Allax". Raziya, buduçi odnogo kornä s imenem Riza, imeyet sxodnuyu semantiku.
W sostawe kumıkskix slojnosostawnıx imen çasto upotrebläütsä sleduüşiye persidskiye leksemı: şeker "saxar" (cen.): Şekerxanum, Balşeker, Şekerxan, sultan – "sar" (cen., muj.): Amirsultan, Sultanbek, Sultanat, Sultañerey. Persidskiye titulı i zwanya: şah "monarx, sar, prawitel" – Şahmurat, Şahmirza, murza/mirza "sarewiç" – Mirzaxan, Adilmirza, Xanmirza, emir/amir "prawitel, glawa gosudarstwa, prins; woyenaçalnik; predwoditel roda" – Emirbek, Amirali, Amirxan, Amirçupan.