Билсегиз
Билемисиз, яшлар, сиз? Бир йимик нече сёз бар Береген тюрлю маъна. Бир экисин айтайыкъ Сизге кёмек болсун деп, Сёйлейгенде сёз тапма:
1. Агъа
– Анам тапгъан агъайым, Магъа боласан агъа. – Гече, я гюн токътамай Оьзенлер эниш агъа.
2. Ай
– Билесендир оьзюнг де, Йыл бою – он эки ай. – Гечелер тунукъ яна Кёкде къалкъгъан «ярыкъ» ай.
3. Ал
– Байрам гюнге къагъылгъан Байрагъыбыз – къызыл ал✻: – Тюкенге бара бусанг Магъа да бир экмек ал. – Гийгенсен, хари, этип Шарбалынгны артын ал.✻:
4. Алма
– Эретуруп къалгъансан, «Къоймасман, – деп, – сув алма» – Гёзлени къамашдыра Къышда бишген тав алма.
5. Ас
– Картопдан да ялкъгъанман, Ашама бир къабакъ ас. – Нече де бек гьасирет Тавукъланы бувма ас.✻:
5. Ат
– Муна сагъа пудлукъ таш✻: Бола бусанг, алып ат. – Не бек арив къыйыша. Атанг сагъа къойгъан ат. – Машин ёкъда боласан Минмеге бир ёргъа ат.
5. Ач
– Вёре къулум, билип къой, Ёнкюмес къурсагъы ач. – Сен мени къурдашымсан, Юрегинги магъа ач.
– Таза гьаваны ери – Шагьарларда гезме бав – Чарыкъ бавум уьзюлген, Гелтир чи байлама бав.
8. Бармакь
– Айып тюгюл адамгъа Чакъыргъан ерге бармакъ. – Хапарсыздан урунуп Сына къалгъан башбармакъ.
9. Гесек
– Сав гюн ишлеп, бек талдым, Ял алайым бир гесек. – Папайыма къатыкъгъа Бишлакъ да бер бир гесек.
10. Геч
– Айыплыман, билемен, Бу гезикге менден геч. – Хабарчыгъа тынглап мен Дарсгъа барма болдум геч.
11. Гюе
– Не гьайран, не тамаша, Мамукъ ялламай, гюе. – Таза юн малгъа буса Уьйлерде тюше гюе.✻
12. Жан
– Къушланы бюлбюлюдюр, Кимге де гьайбатлы жан. – Кёк кёкюресе бирден, Чыгъа къала къоркъуп жан.
13. Йыр
– Даллайларынгны къоюп, Йырла чы бир игит йыр. – Тарлавну сугъарайым, Татавулну къазып йыр.
14. Къала
– Байлыгъына байлакъгъан Байлар къурарлар Къала✻ – Ашгъа да акъчасы ёкь Ачындан оьле къала.
15. Къан
– Давлар болуп, ябушуп, Тёгюлмесин тююр къан. Айтгъан-айтгъанынг болуп, Яшавунгдан таза къан.✻
16. Къайыр
– Пагъла болмас пагьладан Цементсиз янгыз къайыр.✻ – Тергев этип къарасанг, Къанна ит болур къайыр.✻
17. Къар
– Ап-акъ бети гюн тюшюп, Болуп къалгъан къап-къара. – Яхшы гёрмеге сюйсенг. Бир къарама, он къара.
18. Къат
– Тахчалагъа тизилген Къумачлар болуп къат-къат.✻ Сагъе битген он сегиз Бебей болма, бираз къат!✻
19. Къой
– Не тарыкъдыр къалмагъар Къой, – деген сонг, къоюп къой! – Къол къолчукъларда отлар Чакъалы✻ бир сирив къой
20. Къол
– Яшыллыкъгъа бёленген Тав арасы уллу къол. – Ёлукъгъанлар къайда да Саламлашып алар къол.
21. Къый
– Яхшы яш бусанг, яшым, Язда, гюзде Терек къый. – Къыш учун ягъарлыкъгъа Аранда гес къатгъан къый.
22. Къыр
Ябушгъан буса хамур Къыргъыч булан сюнкю къыр. Ярты къоюп ишлерин Уьйжанлы къарамас къыр.
23. Минг
– Шо яшны ким де таныр. Бетинде бар къара минг✻ – Онну минге артдырса, Бола экен нече минг?✻
24. Ой
– Эрши деп де къарамай, Къардаш-къурдашын сёге. – Тюз тикмеген тигивню Йип-йибин уьзюп, сёге.
25. От
– Язбаш гюнлери яйнап, Япгъан яп-яшыл от. – Сирник чакъгъан яшдан Яллап гетген ялын от.
26. Сёге
– Авлия иш этгенни Сонг таймас башындан ой. – Аш къашыкъ этме сюйсенг, Чый агъачны ёнуп, ой.
27. Сой
– Кимни де сукъландырар Гёрме гёзел бой-сой.✻ – Къышда къалия сюйсенг, Гюзде согъумгъа мал сой.
28. Сыр
– Терезени сырлама Тапмайман бир банка сыр. – Авруп оьле бусанг да Душмангъа билдирме сыр.
29. Сюр
– Мол тюшюм алма сюйсенг. Шо гюзюнде ургъа сюр. – Гьёкюнмеге тюшмесин Яшавну сен ур да, сюр.✻
30. Тай
– Пуршав этме ишлеме. Къырыйымдан арек тай. – Къысып гьазир этгенмен Баливюме бичен тай.
31. Такъмакъ
– Йырчылар йырлап айтар Он тюгюл, беш юз такъмакъ.✻ – Хынжалны белге такъмай, Яхшыдыр чюйге такъмакъ.✻
32. Теп
– Согъулагъан аргъанны Той кююн чалдырар✻ теп✻. – Хошгелди давчу буса Герилип белине теп.
33. Той
– Баламны баласысан Кампет шекер ашап той – Къардашларынг жыйылып Сагъа этсин уллу той.
34. Токъсан
– Гьисапны биле бусанг, Юзден онгъа кем – токъсан – Тыгъынып ютмасанг да, Гюзде аювдай токъсан.✻
35. Тюе
**Яш уланлар гьайт этип Гюзде гьабижай тюе,✻ – Сувсапгъа бек чыдамлы Эки тонкъулу тюе.
36. Тюш
– Чай ичип ятсам гече, Гёрюнер къоркъунчлу тюш. – Эртенлер де эринип, Уянаман заввал тюш.
37. Ув
– Гьалпама сюе бусанг, Гюз гече гьабижай ув. – Бу недир берген ашынг, Аччы татыв, агъу-ув.
38. Хаба
– Сувгьа барагъан къызьяш Къолуна тутар хаба.✻ – Къакъмай гирип гелгенни Абзар есси ит хаба.
39. Чай
– Къумукъланы баш ашы – Эртен-ахшам къалмукь чай. – Чай тёгейик пинжангъа✻ Чай къашыкъланы да чай.
39. Чал
– Оьтейим ари якъгъа, Какичлеринг ари чал.✻ – Гёрюнсенг де жап-жагьил, Къара башынг болгъан чал.✻
41. Чап
– Уста бусанг агъачны Чапгъы балта булан чап. – Уллу буюргъан ишге Яллав отдай янып чап.
42. Чач
– Къызьяшланы гёзели Оьсме къояр узун чач, – Язбаш гелсе, гечикмей, Сабанлыкъгъа урлукъ чач.
43. Чек
– Ошап къала шереге Сувдан толгъан чалтик чек.✻ – Авурун билме сюйсенг Мизан терезеде✻ чек✻. – Гьисапгъа салсанг сен акъча Къолунга тутдурар чек.✻
44. Чий
– Савлугъу бек сакъланар Ятгъынча ичгенни чий. – Ишлетилмей ташлангъан, Гийим бичмес гёнден чий.
45. Чоргъа
– Янгур сувну акъдырар Къалкъы ягъада чоргъа.✻ – Балтангны оюп къояр Агъачда оьсген чоргъа.✻
46. Чыкъ
– Къакъса бирев къапугъа, Гьазирине чабып чыкъ. – Гюндюз чалгъан биченни Бузар гече салгъан чыкъ.
47. Ягъа
– Жувунмай гие-гие, Кир басгъан гёлек ягъа. Чакъгъа салкъын тюшгенде Уьйлерде печлер ягъа. – Не аламат гёрюне Язбашда агъач ягъа.
48. Яй
– Яллавгъа чыдап болмас, Яз чыгъып гиргенде яй. – Къайтаргъан чий ашлыкъны, Къурутма индырда яй.
49. Яз
– Къышны къувуп гелер яз, Ишлеп-ишлеп, белинг яз.✻ – Аскерге агъайынга Салам-калам кагъыз яз✻. – Бюрюшген опурагъынг Итив уруп тез-тез яз.✻
50. Яра
– Оьлтюрюп къойма бола Хынжалдан тийген яра. – Урулгъан нажакъ балта✻ Агъачны эки яра. – Оьлгюнчеге сав болмай Яла япгъан сёз яра.