Къумукъча-Тюркче Атасёзлери ва Айтывлары Сёзлюгю
Словарь кумыкских пословиц и поговорок и их турецких эквивалентов, издан в 2006 году и составлен крупным учёным тюркологом, доктором Четином Пекаджаром (http://cetinpekacar.net/). Мы благодарим господина Четина за материалы, предоставленные к открытой публикации в электронном виде на сайте кумыкский-язык.рф, а также за все его труды в области изучения кумыкского языка.
Данный словарь представляет интерес, во-первых, как способ познать сходство между двумя тюркскими языками и помощник изучающим один из этих языков носителям второго, а во-вторых, как один из первых шагов для возвращения турецких кумыков, потомков мухаджиров, в культурное пространство кумыкского народа.
Словарь использует исключительно латиницу и для поиска по нему необходимо пользоваться исключительно турецким алфавитом и учитывать наличие дополнительных символов, которые автор использует в словарных статьях: ŋ (нг), â, û.
В качестве кавычек в тексте используются символы “ и ”.
Данная работа доступна на условиях лицензии 
Эта работа доступна на условиях лицензии Creative Commons "Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений" 4.0 Всемирная. (Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International).
© Çetin Pekacar, 2006 © кумыкский-язык.рф, 2016
Ön söz
Kavimler Kapısı Dağıstan’ın kadim sakinlerinden olan Kumuk Türklerinin zengin sözlü halk edebiyatı mahsulleri arasında atasözleri önemli bir yer tutmaktadır. Kumuk Türkçesiyle ilgilenmeye başladığım 1983 yılından bu yana onların yazılı edebiyatı kadar sözlü halk edebiyatı da çok ilgimi çekiyordu. Bu ilgim, 1995 yılında Z. Z. Bammatov’un redaktörlüğünde hazırlanan Kumukça-Rusça Sözlük’ün tercümesine dayanan çalışmamı hazırlarken dikkatimi çeken Kumuk atasözlerini derleyip yayımlama fikrine dönüştü. İlk olarak 2001 yılında, o sözlükte geçen atasözlerini bir araya getirip Türkiye Türkçesine çevirileriyle birlikte internette yayımladım (http://w3.gazi.edu.tr/web/pekacar/atasana.htm). Hâlen yayında olan bu atasözlerini, yenileriyle genişleterek kitaplaştırma işi ise, meslektaşım Özkul Çobanoğlu’nun teşvikiyle çalışma plânlarım arasına girdi ve ancak, gün yüzüne çıkması bugüne kalmış oldu. Değerli meslektaşıma bu vesileyle teşekkürlerimi sunarım.
Bu kitap, Giriş, Metin ve Dizinler olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir. Giriş bölümünde, önce Kumuk atasözleri üzerine günümüze kadar yapılmış çalışmalar tanıtılmış, daha sonra atasözleri çeşitli bakımlardan incelenmiştir. Bu bağlamda, Kumuk atasözleri Eski Türkçe ve Türkiye Türkçesi Atasözleri ile karşılaştırılmış; Kumuk atasözlerinin dil özellikleri üzerinde durulmuştur. Buradaki dil özellikleri deyimi ile kastedilen, yazı diline göre farklılık arz eden özelliklerdir. Bu başlık altında, Kumukça-Rusça Sözlükte bulunmayan kelimeler tespit edilmiş, ses yapısı farklı olan kelimeler yazı dilindeki biçimleriyle karşılaştırılmış ve anlamı farklı olan kelimeler, içinde geçtikleri atasözleriyle birlikte verilmiştir. Bu bölümde yazı dilinde bulunmayan ek ve çekim biçimleri, yazı diliyle karşılaştırılarak incelendikten sonra olarak yeni atasözleri üzerinde durulmuştur. Yeni atasözleri, “fakelore” türündeki uydurulan atasözleri ile kelâmı kibarlar ve vecizeler bakımından incelemeye tâbi tutulmuştur.
Metin bölümünde, çeşitli kaynaklardan derlediğimiz 3006 Kumuk atasözü, Türkiye Türkçesine aktarmaları ile birlikte verilmiştir. Burada aynı zamanda Türkiye Türkçesinde karşılığı bulunan atasözleri de belirtilmiştir. Dizinler bölümünde dört ayrı dizin bulunmaktadır. Biçimbirimlik Dizinde, atasözlerinde geçen bütün kelimeler, anlamları ve aldıkları çekim ekleriyle birlikte dizilmiştir. Burada, eş sesli ve çok işlevli ekler, numaralarla birbirinden ayrılarak verilmiş, böylece dil araştırmacılarına kolaylık sağlanmaya çalışılmıştır. Atasözlerinde geçen kelimelerin sıklık oranlarının bilinmesinin önemi göz önünde bulundurularak, çalışmaya kelime sıklığı dizini eklemeyi de uygun gördük. Bu dizin, alfabetik ve sıklık sırasına göre olmak üzere iki ayrı bölüm hâlinde oluşturulmuştur. Son olarak, okuyucuların merak ettiği kelimeleri metinden kolayca bulabilmelerine kılavuzluk etmesi düşüncesiyle, bir Türkiye Türkçesi-Kumuk Türkçesi Karşılıklar Dizini eklemenin de yararlı olacağını düşündük. Doğal olarak bu dizine, sadece kitabımızdaki atasözlerinde geçen kelimeler alınmıştır. Bu kitabın hazırlanması safhasında değerli görüşlerinden faydalandığım sevgili hocam Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’a; düzeltmeleri üstlenen öğrencim Arş. Gör. Hakan Akca’ya; bilgisayar işlerinde yardımcı olan öğrencim İsa Sarı’ya; bir an önce basılması için beni teşvik eden ve her türlü konuda yardımcı olan Yavulu, Ataköylü Kumuk kardeşlerime, özellikle Prof. Dr. Cemalettin Akyürek ve Alb. Tevfik Zengin’e en içten teşekkürlerimi sunarım.
Çetin PEKACAR Ankara, 2006