Orta awurluğu neçedir?
Har qaysı üyde de mizan terezeleri (awurluqnu tartıw quralı) bolmay qalma imkänlı. Bolsa da, şo mizan terezede tartıp awara bolma ne tarıqdır. Alda toqtaşdırğan aşamlıqlanı, yaşılçalanı, yemişleni orta awurluğun bilme bolağan qaydaları bar turup.
Qaıñişilege de, hatta siz yaşlağa da şu tüpdegi ölçew qaydaları bek paydalı bolajağına şeklik yoq.
Bu ölçewler toqtaşdırılğan orta awurluqda berile.
Masala, bir kärtopnu awurluğu – 75-100 gr. Qapustanı – 1000-1200 gr. Çüwündürnü – 100-150 gr. Çitanı – 75-100 gr. Baklajannı – 150-200 gr. Badırjannı – 80-100 gr. Xıyarnı – 50-100 gr. Almanı – 100-150 gr. Haywanı – 150-200 gr.
1 yuqqa qaşıq (gr.) aş qaşıq (gr.) çay qaşıq (gr.) Buday un 160 - 8 Kraxmal 200 30 10 Qaramaşaq (qarabuday) yarma 210 25 - Mannıy yarma 200 25 8 İlaşğa 100 25 - Dügü 230 25 - Burçaq 220 - - Noxut 230 - - Şeker 200 30 8 Tuz 325 30 10 Süt 250 20 5 Käma 210 50 30 Urluq may 240 20 7 Bal 325 - 8 Xants 250 15 5 Tomat-pasta 220 25 8 Tüyülgen qara 200 9 5
✻: Xıtır – aşalğan, esgilengen.
✻: Qarışdır – ölçew; baş barmaqdañ çeneçey – barmaqğa yerli aralıq.
✻: Yüge – ağaçlanı lap da yımışaq taypası.
✻: Barlı – aqçalı bolğun! (aqçası köp yaş bolğur).
✻: Çoçqadır – hisapnı bilmes tomaq, ğaysız yaşdır. (Şo söznü birdağı maʼnası bar: «çoçqa – doñuz bala).
✻: Batman – sahdan giççi ölçew
✻: Mısğal – (misqal dep de aytıla?) orusça «zolotnik», 4 grammğa yuwuq bir ölçew, yada bir zatnı bek giççi uwaq payı.
✻: Pay – ülüş, orusça «dolä«
✻: Lot – deñizni terenligin ölçeygen 12.8 grammğa yuwuq awurluqdağı bir qural (aldağı zamanlarda lotu – bazman taş edi).
✻: Unsiy – alda darmanxanalarda (apteklerde) yürülegen ölçew.
✻: Karat – qıymatlı taşlanı awurluğun ölçeygen ölçew.
✻: Sabu, Sah – bürtüklü aşlıqlanı awurluğun ölçeygen ağaç qutuq, boçke yimik içlerin yonup alıp etgen dögerek ölçew alätlar.
✻: Tuzqap – orta hisapda 200 kilogrammğa yuwuq awurluğu bulanğı tolğan ullu qap
✻: Qollaşıp – yaşlar bolsun, ullular bolsun – bir neçesi birin birini qolların çatıraşıp awur qapnı birçe göteregen qayda.
✻: Hazıinnaw – giççi qız degen maʼnada.
✻: Bilannaw – «bilemisen» degen soraw söz.
✻: Süyem – uzatğanda başbarmaqdan imam barmaqğa yerligi aralıq (16-17 sm.); esgi ölçew.
✻: Qarış – baş barmaqdan çinaçay barmaqğa yerligi aralıqnı uzunluğu (20 sm.); esgi ölçew.
✻: Qari – qolnu tirsek bölügünü uzunluğu (48.8 sm., 0.5 metr (yarım metr dep qoyalar); esgi ölçew.
✻: Qulaç – eki de bilekni uzatğanda sol çinaçay barmaqdan oñ çinaçay barmaqğa yerligi aralıqnı uzunluğu. (Süyem, qarış, qulaç – esgi ölçewler).
✻: Piala – ayaq.
✻: Pinjan – çını ayaq (orusça «krujka»).
✻: Bir mamuraw biçen – tolmağan arba.
✻: Pir – mekenli bir, ullu bir.
✻: Miñewge – köplege.
✻: Bu aytıwnu maʼnası «Yaxşılıq da eter, yamanlıq da».
✻: Saz – soğuw alät.
✻: Üyürleri – qoşulup birge aylanağan yoldaşları (orusça «çlen»).
✻: Bu aytıwnu «Bar da – bayram, yoq da – hayran» degen variantı da bar.
✻: Urusbaysan – bir balah geltirer.
✻: Çatmas – yetişmes.
✻: Qızıl al – tüs, orusça «rumänıy».
✻: Artın al – tersine.
✻: As – asbiyçileni bir taypası, orusça «laska».
✻: Putluq taş – öçeşip atağan taş, orusça «girä».
✻: Güye – ziyanlı can, orusça «mol».
✻: Qala – ullu beklik üy yada şahar, orusça «zamok».
✻: Qan – demek lezzet al.
✻: Qayır – xum.
✻: Qayır – açıwlu, öçlü.
✻: Qat-qat – üstü-üstüne salınıp.
✻: Qat(-maq) – çınıq, ergişi bol.
✻: Çaqalı – qozuları bulanğı siriw.
✻: Miñ – min, tuwma damğa.
✻: Miñ – sanaw.
✻: Boy-soy – görünüş, ariw görünüş.
✻: Sür – yaxşı yaşa, yıbançlı yaşa.
✻: Taqmaq – yıbawlarda ergişi wa qatıñişi erişip aytağan (oyağından çığarıp) sarınlar.
✻: Taqmaq – ilmek.
✻: Çaldırar – küyler, geltirer (maqamın).
✻: Tep – naqıra (soğuw alät).
✻: Toqsan – toyğansan, semizsen.
✻: Tüye – sumasından bürtüklerin ayıra.
✻: Tüş – tüş aş.
✻: Xaba – aqçalıqdan giççisi, qolğa tutağan suw alät
✻: Pinjan – sukaradan giççisi.
✻: Çal – yol qoy, tay.
✻: Çal – aq girgen, aq çaçlı.
✻: Çaltik çek – çaltik ösegen şere, köl (suw yiberip toltura wa bişginçe suwda saqlay).
✻: Mizan terezede – awurluğun ölçegen putluq, çekmeler.
✻: Çek – putluqda tart, awurluğun bil, terezede-çekmede tart.
✻: Çek – aqça yada finans şahatnamalıqğa beregen kağız.
✻: Çorğa – bırğı gesek.
✻: Çorğa – çor, berç, ağaçnı tereginden çıqğan butaqnı gesgen soñ temirdey qatıp qalağan ornu.
✻: Yaz – çınıq, maşğul bol.
✻: Yaz – tegişle, bürüşmeleriñ taydır.
✻: Najaq balta – ağaç yarağan xas balta.
✻: Yamawlar – qol yalğar, añlawuñnu artdırar.
✻: Awletine – yaşını yaşına, torayğa.