Sırawlı sanawlar – Bilimiñni Yamawlar✻
Bir, eki, üç!.. Sanawlanı teren sırların bilme Allah bersin ullu güç!
Birler
Bir keren abayı awletini awletine✻:
– Balam, sağa bir kämpet bereyimi, yada bi-i-i-i-ir-r-r kämpet bereyimi? – dep sorağan. Yaş da:
– Şo birni sanap bilmes Honqabatırğa ber, mağa busa şo sen artda aytğan «bi-i-i-i-ir-r-rni» ber! – degen dağı da artıq sozup.
O yaş şolay nege aytğan eken? Oylaşıp qarağız? Bir köpmü, bi-i-i-i-ir-r-r köpmü?
Qumuq xalq yomaqlanı köbüsü «bir bolğan, bir bolmağan…» dep başlana.
Tamaşa tügülmü, bizin ülkede darsın bilmeygen, yada üyge bergen işin etmegen oxuwçulağa «bir» qıymat salalar. Başğa ülkeler de busa şolay dars bilmes yaşlağa beş qıymat, bek bilegenlege «bir» qıymat, bizde busa «beş» qıymat sala.
Bizde tüyür de bilmeygen yaşğa «bir zat da bilmeysen» dep 1 (bir) qıymat salıp, tüz etmeymi dağı?!
Tış ülkelerde busa, masala, ayroqda Çinde (Kitay) osal qıymat almaq – şo yaş uçun ullu biyaburluq sanala. Bizde busa uyalıp da bilmey, külep qoyağan yaşlar az qarşılaşmay. Şolay haysız yaşlanı gelejegi de yaxşı bolmas.
⁂
«Dört sanawnu adamı».
Bir bolğan Yañı Rim imperyanı imperatoru 4-nçü Karl «4» sanawu ayrıça köp süye bolğan. Hatta onu öz ixtiyarlı taxşaharı da bolğan. Ol şo tax şaharlanı harisini başçıları etip birer biy da olturtğan? Yaşawluq yağında da ol özü şo şaharlardağı 4-de qalasında 4 üynü özü qollağan. Şo dört de üynü harisini dörter terezesi, dörter eşigi de içlerinde dörter mayçıraqları da bolğan.
Şatlıqlar ötgeregende 4 türlü temirden hazirlengen imperatornu 4 müyüşlü tacın da giyip çığa bolğan.
Karl imperyasın dörtge paylap, şolanı 4-sünde de 4 armiyası da bolğan.
4-nçü Karl 4 at yegilegen bürkençik paytonğa tügül ese minmey bolğan. Ol üstüne giyegen opuraq da 4 türlü tüslü bolğan.
4-nçü Karl özü de 4 tilde erkin küyde söyley bolğan. 4-nçü Karl günde 4 keren aşay, onu şo aşayğan aşı da 4 türlü aşlar bolma gerek bolğan. Har gezik aşap bitgen soñ, lo 4 türlü çağırlar da içe bolğan.
4-nçü Karl 4 keren üylenip, onu 4 yaşı da bolğan.
Ölegende de onu başlığında 4 emçi, 4 keşiş ereturğan bolğan. Olanı 4 de türlü tillerde, onu dörter wasiyatın yazıp alğan. «Dörtleni» şonça köp süyegen 4-nçü Karl 1378-nçi yılnı noyabr aynı 29-nda sahat 4 waqti geçingen.
⁂
Yıraq Güntuwuş paçalıqlarında yaşayğanlar dört sanawdan bek qorqa. Açıq etip aytğanda «4» sanaw balahlar geltiregen sanaw hiisaplana. Hatta çinliler şo sanawlu «ölü» degen söz bulan qapiyalaşdırğanlar. Bu paçalıqda siz dört nomerli ya binanı, yada kwartirni görmejeksiz. Liftlerde de «dörtünçü qabat» dep yazılmay. Azarxanalarda da «dörtünçü palata» dep yazılıp görmejeksiz. Çinlilege wa yaponlulağa dört sanaw Yawrupalılağa yada amerikalılağa 13 sanaw yimik qorqunçlu. Masala, siz Yaponda dört predmeti bulanğı sawğatnı satıp alma da tapmajaqsız.
⁂
Qayda qarasañ II sanaw
İswiçreni bırınğı giççirek Staturn degen şaharında II sanawnu ayrıça köp süye. Şoğar şulay maʼlümatlar da şahatlıq ete. Bu şaharda II muzey, II fontan, II minmara, käsbuçulanı II camiyatı, hukumat başçılarına qarawul etegen II asgeri bar.
Şo sanaw da Yawrupada wa Amerikada balahlar geltiregen 13 sanaw yimik bolğan.