Taynı nasionalnoy mentalnosti w liçnıx imenax kumıkow
Yazık – neotyemlemaya i wajneyşaya çast lüboy nasionalnoy kulturı, polnosennoye znakomstwo s kotoroy obäzatelno predpolagayet ne tolko izuçeniye materialnoy sostawläüşey etoy kulturı, ne tolko znaniye yee istoriçeskoy, geografiçeskoy, ekonomiçeskoy i proçix determinant, no i popıtku proniknowenya w obraz mışlenya nasii, popıtku wzglänut na mir glazami nositeley etoy kulturı, s ix "toçki zrenya".
Oçen lakoniçno i toçno o swäzi kulturı i yazıka skazal E. Sepir: "Kulturu mojno opredelit kak to, çto dannoye obşestwo delayet i dumayet. Yazık ce yest to, kak dumayut" [Sepir: 193]. Soglasiwşis s takim opredeleniyem, neobxodimo priznat, çto mı pronikayem w obraz mışlenya nasii, w yee sposob widenya mira, ponimayem osobennosti mentaliteta nositeley dannoy kulturı i dannogo yazıka, tolko poznaw plan soderjanya etogo yazıka, a glubinnoye znakomstwo s semantikoy çujogo yazıka, w swoyu oçered, predpolagayet, owladeniye yazıkowoy kartinoy mira imenno etogo nasionalnogo yazıka kak sistemoy yego widenya mira [Kornilow: 78]. "Zadaça otıskanya w tom ili inom yazıke çert, a priori pripisıwayemıx sootwetstwuüşemu nasionalnomu xarakteru, beznadejna i ne predstawläyet bolşogo interesa. Anna Wejbiskaya w swoyey knige "Setmantics: Culture and Cognition"… otkrıwayet takoy podxod k probleme swäzi yazıka i nasionalnogo xaraktera, pri kotorom… predlagayetsä wıyawlät swoystwa nasionalnogo xaraktera, wıçitıwaya ix iz nasionalno-spesifiçeskogo w sootwetstwuüşix yazıkax (1996).
Dlä kulturologii takoye abstraktnoye obrazowaniye, kak yazıkowaya kartina mira, krayne neobxodimo, poskolku eto ne çto inoye, kak werbalizowannaya sistema "matris", w kotorıx zapeçatlen nasionalnıy sposob widenya mira, formiruüşiy i predopredeläüşiy nasionalnıy xarakter. Bez znanya etoy sistemı "matris" nasionalnogo soznanya trudno ponät mnogoye iz togo, çto i sostawläyet nasionalnuyu kulturu, w çastnosti: etiçeskiye, nrawstwennıye i sennostnıye prioritetı, sistemu obraznosti, sistemu assosiatiwnogo mışlenya i t. d. Znaniye yazıkowoy kartinı mira drugogo yazıka – eto neobxodimıy fundament, baza dlä lübıx kulturologiçeskix izıskaniy. Pogrujatsä w issledowaniye çujogo kulturnogo konteksta bez znanya isxodnogo nabora "matris" nasionalnogo mirowidenya, werbalizowannogo i sistematizirowannogo w yazıkowoy kartine mira sootwetstwuüşego yazıka,– wse rawno, çto pıtatsä proçitat slowa i predlojenya na neznakomom yazıke, ne udosujiwşis predwaritelno wıuçit alfawit etogo yazıka [Kornilow: 80]. Pomimo wsego proçego yazık – eto wmestilişe duşi, duxa naroda, eto kollektivnıy produkt nasionalnogo tworçestwa, kotorım mojno polzowatsä ne tolko dlä konkretnıx nujd obşenya, soobşenya i xranenya informasii, oformlenya logiçeskix operasiy, ne i dlä togo çtobı prosto naslajdatsä im, sozersat yego bogatstwo, nepowtorimost.
Yazık – ne tolko instrument kommunikasii, no i instrument poznanya, i kollektivnoye nasionalnoye tworeniye – "dom bıtya duxa naroda", kotoroye prizwano otrajat i soxranät dlä posleduüşix pokoleniy nasionalnuyu yazıkowuyu kartinu mira. Dlä çeloweka, stremäşegosä proniknut w taynı nasionalnoy mentalnosti, wajnı imenno eti nüansı, a wowse ne pereçni wozmojnıx strukturnıx sxem predlojeniy ili paradigmı grammatiçeskix form [Kornilow: 133].
W naibolşey stepeni nasionalnaya spesifika proyawläyetsä pri analize strukturı imenoslow s prozraçnoy wnutrenney formoy. Antroponimı s prozraçnoy motiwasiyey otrajayut obraznost mışlenya nasii, kotoraya yawläyetsä sostawnoy çastü nasionalnogo mentaliteta. Wsäkaya boleye drewnäya stadya razwitya yazıka yawläyetsä boleye prozraçnoy, çem stadya noweyşaya, ibo w ney prisutstwuyet dux, podçinäüşiysä ciwoy reçi, podsoznatelnım sxematiçeskim zakonam.
U kajdogo naroda yest swoy fond liçnıx imen, nasionalno okraşennıy i otliçnıy ot wsex drugix. Kajdıy narod raspolagayet swoyey logikoy, swoim predstawleniyem ob istine, swoim naborom_mentalno-liñwalnıx sennostey, kartoy ponätiy, bestiariyem (zwerinsem) i naborom predmetow i ponätiy. İmena sobstwennıye wo mnogix sluçayax otrajayut sennostnuyu kartinu mira naroda, goworäşego na dannom yazıke. W nix takje fiksiruütsä stereotipı mujestwennosti i censtwennosti, swoystwennıye wsem kulturam, no po-raznomu aksentuirowannıye w kajdoy iz nix.
Kumıkskiye mujskiye imena swäzanı s ponätyami wısokogo sosialnogo statusa, silı, bogatstwa. W starokumıkskom i w drewnerusskom yazıke mnogo tak nazıwayemıx "knäjeskix" imen. W imenax Sultan, Murza, Gerey, Xan, Bek, Amir, Paşa, Şah yawno wırajena eta sentralnaya, organizuyuşaya i reguliruyuşaya rol knäjestwa. U adıgow boleye 30 "knäjeskix" censkix imen [Blägoz], a u kumıkow – boleye 50.
Censkiye imena, kak prawilo, sootnesenı s semantiçeskim polem "wneşnost", a takje s polem wkusowıx i taktilnıx oşuşeniy. W räde semantiçeskix oblastey mujskiye i censkiye imena identiçnı. W germanskix imenax preobladayet woyennaya simwolika: i mujskiye i censkiye imena smeşenı w storonu polä "mujestwennost". Pri sopostawlenii leksiko-semantiçeskix osobennostey liçnıx imen udalos wıyawit bloki narisatelnoy leksiki, kotorım otdawalos predpoçteniye pri obrazowanii liçnıx mujskix imen. K takowım prinadlejat oboznaçenya wedenya woyennıx deystwiy, borbı, nazwanya orujya i yego çastey, nazwaniye swoystw i priznakow çeloweka, imenowaniye lüdey po ix sosialnomu polojeniü, rodu zanätiy, mestu citelstwa. W kumıkskix i russkix imenax nablüdayetsä znaçitelno menşe sootnesennost s woyennoy sferoy.
Zwukowuyu simwoliku i znaçenya kumıkskix i russkix censkix imen mojno takje interpretirowat kak smeşeniye w storonu konsepta "censtwennost", osobenno eto kasayetsä umenşitelnıx form.
Nomenklatura sowremennıx kumıkskix liçnıx imen predstawläyetsä swoyeobraznoy, wesma priçudliwoy mozaikoy, sostawlennoy iz imenowaniy drewnix i nowıx, iskonno kumıkskix i zaimstwowannıx, tradisionnıx i pridumannıx, otliçaüşixsä drug ot druga po strukturnım i semantiçeskim priznakam. Na semantiçeskom urowne nekotorıye kumıkskiye slojnıye imena predstayut kak swoyeobraznıye ekzosentriçeskiye kompozitı. Znaçeniye nekotorıx ne wıwoditsä iz summı znaçeniy sostawläüşix ix komponentow: Aytuwğan, Aygeldi, Alıpqaç, Aşahmat, Bağımbek. Znaçeniye drugix kumıkskix slojnıx imen sowremennıy çitatel mojet legko ponät. Eti imena predstawläütsä uje endosentriçeskimi ili neidiomatiçeskimi slojnımi slowami: Altınçaç "zolotaya kosa", Paşmanxanım "grustnaya, peçalnaya", Cennetqız "rayskaya dewuşka", Tawbiy "knäz gor" i dr.
Komponentı slojnıx imen çerpalis iz osobogo fonda imennıx slow. Kumıki werili w magiçeskiye swoystwa "blagojelatelnıx" imennıx slow darit nositelü imeni zaşitu i pokrowitelstwo, bogatstwo, zdorowye, blagopoluçiye, otwagu, slawu, poçet i t.d. Süda otnosätsä, naprimer, sleduüşiye slowa: yaxşı "xoroşiy, dobrodetelnıy; blagopriyatnıy; poleznıy, podxodäşiy; umelıy; dobro, dar", bay "moguşestwennıy; wısokogo zwanya; bogatıy; wlast", taş "kamen", ariw "krasiwaya", gözel "prekrasnaya", asil "blagorodnaya, dragosennaya, dorogaya", süyünç "radost", gül "roza", çeçek "swetok", nür "luç", bal "möd", sıylı "uwajayemaya", can "duşa", bolat "stal", batır "geroy", murat "sel", bayram "prazdnik".
U türkow yest mnojestwo censkix imen s kornem ariw // sılu "krasiwaya": kum. Ariw "krasiwaya", Ariway "krasiwaya kak luna", Ariwat "krasiwoye imä", Ariwbet "krasiwoye liso", Ariwjan "krasiwaya duşa", Ariwzat "krasiwaya weş, neçto", Ariwqız "krasiwaya dewuşka", Günariw "prekrasnoye solnse, den", Canariw "krasiwaya duşa", Miñariw "tısäçikratno krasiwaya"; uzb. Suluw, Oysuluw; başk. – Akhılıu, Ayhılıu; tatar. Nursılu, Sılu, Sılubike, Sılunisa i dr. Podobnıye imena yawläüt soboy ne predmetı, a konseptı, oni sennostno okraşenı. Sledowatelno, oni predstawläüt soboy ne stolko fiziçeskuyu substansiü, skolko duxownuyu.
Naiboleye populärnım i çasto wstreçaüşimsä w strukture kumıkskix censkix slojnıx imen elementom, otrajaüşim emosionalnıy, laskatelnıy ottenok, yawläyetsä slowo gül "roza, swetok". Wproçem, element gül "roza, swetok" w sostawe censkix imen şiroko upotrebitelen ne tolko u kumıkow, no i u drugix türkskix narodow, glawnım obrazom Sredney Azii. Epitet gül "roza" çasto wstreçayetsä w slojnıx censkix imenax u turkmen [Saparowa: 77-78], karakalpakow, uzbekow (Baskakow: 138). Şiroko rasprostranen on i u kazaxow (Sultanyayew: 75). W kumıkskom yazıke dannıy kosponent zanimayet w osnownom prepozisiü: Gülqız, Gülbet, Gülbike, Güljamal, Gülxanum, Gülhaybat. İz 140 censkix imen s komponentom gül tolko w şesti imenax gül zanimayet postpozisiü. Eto imena Aygül, Aygülü, Almagül, Süygül, Asilgül, Qızılgül.
Yeşe bolşe "rozowıx" imen w wostoçno-lezginskix yazıkax, kotorıye ispıtali silnoye wliyaniye azerbaycanskogo yazıka. Odnako w drugix dagestanskix yazıkax takogo koliçestwa imen s antropokomponentom gül net.
Kak widno iz pereçislennıx wışe censkix kumıkskix imen, element gül, wxodäşiy w ix strukturu, neset ne tolko smıslowuyu, no i formalnuyu, otwleçennuyu ot prämogo swoyego znaçenya gül "roza, swetok" semantiku emosionalnogo, nejnogo, laskatelnogo ottenka, pridawayemogo osnownomu imeni. W etix epitetax slojnıx censkix imen otrajaütsä nasionalnıye çertı naroda, yego otnoşeniye k cenşine. Wse eto swidetelstwuyet o powışennoy emosionalnosti, sentimentalnosti, serdeçnosti kumıkskoy duşi, kumıkskogo nasionalnogo xaraktera.
Priçinoy wozniknowenya u drewnix türok stol neobıçnıx krasiwıx imen bıl osobıy wzgläd na slowo woobşe. Po ix ubejdeniü, slowo moglo obladat çudesnoy siloy. Wera w osobuyu magiçeskuyu silu slowa nadeläla i liçnıye imena osobımi, swerxyestestwennımi swoystwami wliyat na xarakter çeloweka i, sledowatelno, na yego sudbu. W nekotorıye imena zakladıwalos kak bı buduşeye ix nositeley. Na antroponimiçeskom urowne w kaçestwe osnowaniy dlä razliçenya mojno ispolzowat fenomen çrezmernogo preobladanya osenoçno okraşennıx liçnıx imen u kumıkow.
W druguyu gruppu imön wxodili takiye, kotorıye doljnı bıli w sootwetstwii s namerenyami roditeley pomoç wospitat w rebönke tu ili inuyu polojitelnuyu çertu xaraktera ili prosto sulili obladatelü etogo imeni uspex i blagopoluçiye. Zdes mojno wstretit takiye ponätya, kak mudrost, dobrota, sila, sprawedliwost, blagoçestiye, slawa: Alim "uçenıy", Asil "blagorodnaya", Asilgül "blagorodnıy swetok", Batır "mujestwennıy", Erbolat (er "mujçina" + bolat "stal", Atlıgişi "wsadnik", Xangişi "xanskaya persona".
Nazwanya dikix i domaşnix ciwotnıx zanimayut znaçitelnoye mesto w imennikax raznıx narodow. Eti imena, oçewidno, woznikli w tot period, kogda lüdi werili w magiçeskuyu silu slowa (imeni) i staralis pridat imeni to kaçestwo, kotoroye xoteli widet w swoyem rebenke: zdorowye, krepost, silu, um, naxodçiwost i dr. Poetomu preimuşestwenno primenälis w kaçestwe imeni nazwanya silnıx, moguşestwennıx zwerey: Arslan "lew", Qaplan "tigr" i totemnıx ciwotnıx, kak Börü "wolk", Laçin "sokolenok", Cayran "lan". No kumıki nikogda ne nazıwali swoyego rebenka imenem Qaz "gus", Cımçıq "worobey", Qoyan (zayas), Mişik "koşka", Qarğa "worona", Erkeç "kozel", Qoy "baran", Sıyır "korowa", Babiş "utka", Xoraz "petux" i t.p.
"Ptiçiy" element w familyax deystwitelno silneye nazwaniy drugix predstawiteley ciwoy prirod. "W Rossii ptisı wsegda polzowalis bolşoy lübowü, i mnojestwo familiy proizoşli ot ix nazwaniy", – pişet B.O.Unbegaun [148]. Odnako u zwerey w russkix familyax na kajduyu polojitelnuyu xarakteristiku ili assosiasiü, prixoditsä minimum 3 otrisatelnıx. U ptis ce eti razliçya boleye-meneye sglajenı. Daje w prosentnom otnoşenii rezko widnı otliçya. Koliçestwo polojitelnıx xarakteristik u ptis na 10% prewışayet takoy ce pokazatel u zwerey, w to wremä kak otrisatelnıx xarakteristik ptisı imeüt na 12% menşe. W kumıkskom yazıke net ni odnogo imeni s otrisatelnoy xarakteristikoy ptisı. Sopostawleniye odnoimennıx antroposistem w raznıx nasionalnıx yazıkax naiboleye yarko demonstriruyet razliçiye, nesowpadeniye priznakow, kotorıye kladutsä w osnowu nominasiy. Takiye kontrastiwnıye opisanya – sut demonstrasii nasionalno-indiwidualnogo otobrajenya yedinogo soderjatelnogo inwarianta;
Naimenowanya rasteniy w imennike kumıkow wstreçaütsä isklüçitelno redko. W russkix ce familyax bolşoye mesto zanimayut pomimo nazwaniy rasteniy nazwanya zlakowıx i owoşey (Pşeniçnikow, Ogursow, Morkowin i dr.).
Net w kumıkskix imenax i nazwaniy nasekomıx.
W antroponimiçeskoy yazıkowoy kartine mira oçen wajnuyu rol igrayet swet. Swet nebes – siniy ili goluboy – eto swet postoyanstwa, weçnosti: im oboznaçalas prinadlejnost k nebesnım, bogoizbrannım i "osenennım" plemenam (golubıye türki), xanam, kaganam ili ciwotnım. Wtorım osnownım swetom dlä türkow yawläyetsä belıy. Belıy swet, narädu s krasnım i celtım, sostawläyet simwoliku ognä i solnsa. Eti sweta – siniy, belıy i çernıy, nesmoträ na otrisatelnuyu znaçimost poslednego (zlıye duxi, smert, ugroza, izmena), yawläütsä osnownımi w klassiçeskoy türkskoy drewnosti, a belo-golubaya gamma i w sowremennoy Tursii prestijna i uniwersalno respektabelna – eto swet cilıx massiwow, mebeli, osobenno w primorskix gorodax, swet yaxt, katerow i oteley [Urusbiyewa: 79]. W kumıkskom imennike zaslujiwayet wnimanya tolko dwa sweta qara "çernıy" (18 imen) i aq "belıy" (25 imen). Drugiye sweta wstreçaütsä isklüçitelno redko. Dannıy fragment yazıkowoy kartinı po koliçestwu swetow znaçitelno bogaçe predstawleno w russkom imennike. Odnako yesli srawnit dwa sweta – belıy i çernıy – w kumıkskom i russkom yazıkax w soderjatelnom plane eti konseptı w kumıkskom wıglädät znaçitelno bogaçe. Aqbiy, Aqbolat, Aqgöz, Aqqız, Aqmurza, Aqtay, Aqtemir, Aqbet, Aqbiyke, Aqqız, Aqpatimat i Qara, Qaraçaç, Qarabatır, Qarabek, Qarabiy, Qaragişi, Qarağaç, Qaramurza, Qaraxan, Qaraçay i dr. Antropokomponent qara "çernıy" w censkix imenax ne ispolzuyetsä
Takim obrazom, suşestwuyut yazıkowıye xarakterologiçeskiye priznaki opredelennoy yarkosti dlä konseptualizasii mentalnıx priznakow, predstawlennıx w sistemax liçnıx imen.
Priwedennıx primerow dostatoçno, çtobı poçuwstwowat osobennost wostoçnogo mirowospriyatya i miroosenki. Osobennoye zaklüçayetsä w obşey stilistiçeskoy tonalnosti. Prejde wsego, zametna raznisa w "stroitelnom materiale" sopostawläyemıx antroposistem. Wostoçnıye imena tägoteüt k wozwışennomu stilü, k poetiçnosti, çto kak nam, kajetsä, wpolne sootwetstwuyet samomu statusu imen nasionalnoy yazıkowoy kartinı mira: statusu nrawstwenno-sennostnıx osenok lübıx sosialno znaçimıx ciznennıx situasiy i opredelennıx modeley powedenya çeloweka w nix, statusu informem kollektivnogo opıta; predpisaniy powedenya çeloweka, formiruüşix nasionalnuyu iyerarxiü sennostey [Kornilow: 273]. Wozwışennaya poetiçeskaya stilistika wırajenya stol znaçimogo dlä lübogo naroda sennostnogo smısla wpolne oprawdana. Stilistika ce russkix ideologem sennostnogo smısla w odnoimennıx fragmentax yazıkowoy kartinı mira okazıwayetsä yawno snijennoy, mnogiye iz nix otmeçenı ironiyey, drugiye prosto oskorbitelnı (Kosoy, Durak, Umnik, Şuka, Neçay, Menşak, Pyanow i dr.). W onomastiçeskoy literature otmeçayetsä, çto podobnıye prozwişa dawalis iz suyewerya, no oni otrajayut i opredelennıye mirooşuşenya i mirowospriyatiye russkogo çeloweka, yego obreçennost i passiwnost [Mısenko: 169].
W türkskix imennikax mı ne obnarujili imen-çislitelnıx. Zato oni praktikowalis u russkix, u slawän woobşe, a takje u drugix narodow mira. Naprimer, u rimlän: Kwint – pätıy. Sekst – şestoy, Sentimiy – sedmoy, Oktawiy – wosmoy, Noniy – dewätıy; u arabow: Waxit, Axat, Saniya, Rabiga. Ot korney russkix imen çislitelnıx obrazowalis takiye familii, kak Perwuşinı, Tretyakowı, Desätowı i im podobnıye. Po imenam Menşik i Menşoy (mladşiye w semye) wposledstwii woznikli familii Menşikowıx i Menşowıx, a po imeni perwensa – Starşinowı. Sopostawleniye odnoimennıx antroposistem w raznıx nasionalnıx yazıkax naiboleye yarko demonstriruyet razliçiye, nesowpadeniye priznakow, kotorıye kladutsä w osnowu nominasiy. Takiye kontrastiwnıye opisanya – sut demonstrasii nasionalno-indiwidualnogo otobrajenya w odnom iz fragmentow yazıkowoy kartinı mira.
W kawkazskom mentalitete suşestwuyet fenomen çrezwıçayno uwajitelnogo, poçtitelnogo otnoşenya k rodstwennikam i lüdäm starşego wozrasta. Eto poçtitelnoye otnoşeniye, oçewidno, mojno daje nazwat kultom, a uj sçitat kawkazskoy kulturno-etniçeskoy dominantoy mojno, wne wsäkogo somnenya. Tak, u mnogix narodow Kawkaza mladşiy brat ne obraşayetsä k starşemu bratu ili starşey sestre po imeni. Dlä etogo suşestwuyut spesialnıye terminı rodstwa. Newestka, po starım obıçayam mnogix narodow Kawkaza, ne imela prawa nazıwat po imeni muja, a takje swekrow swekra i t.d. Newestku blizkiye rodstwenniki cenixa nazıwayut ne po imeni, a gelinim "moya newestka", altınım "moye zolotse", gülüm "moy swetok", ayday "slowno Luna". Mnogoçislennıye podtwerjdenya tabuirowaniü imen naxodim i w drugix etnosax. Zakrepleniye za imenem opredelennoy konnotasii – eto yawleniye dannoy kulturı, rezultat slojnıx assosiasiy, xarakterizuüşix imenno dannıy nasionalnıy mentalitet.
W kumıkskom yazıke, kak i w drugix türkskix yazıkax, suşestwuyet postoyannaya potrebnost sootnosit lüboye imä ili predmet s lisom: anam "moya mama", süygenim "moya lübimaya", ulanım "moy sın" i t.d. W osnowe etoy kategorii lejit ideya obladanya odnogo obyekta drugim. Xotä w sisteme liçnıx imen trudno predstawit obladaniye predmetom, t.k. sam nositel imeni yawläyetsä yego obladatelem, tem ne meneye, w kumıkskoy antroponimike mı obnarujiwayem pokazateley prinadlejnosti perwogo i tretyego lisa: Abum, Ağawum, Ağayım, Aqaşım, Atawum; Ağası, Maması, Abası, Abusu. W mentalitete türkskogo çeloweka iznaçalno zalojeno stremleniye podçerknut prinadlejnost predmeta opredelennomu lisu. Bez konkretizasii takoy prinadlejnosti predmetı kak bı ne suşestwuyut. Dlä türkskogo mentaliteta wse wokrug doljno komu-to prinadlejat.
Ponätiye "saburluq" ("stepennost, netoropliwost") stoit blizko k ponätyam "terpeniye", "täjest". Wse eti kaçestwa osobenno senätsä w situasyax deystwiya i obşenya, prinätya reşeniy, w narodnoy diplomatii i t.d. Otnoşeniye k ponätiü "terpeniye" yawstwuyet iz imen Sabur//Sabir, Saburxan, Saburtdin i dr.
Liçnıye imena Deñiz "more", Deñizbiy (deñiz "more" + biy "knäz"), Tawbiy (taw "gora" + biy "knäz", Tawbolat (taw "gora" + bolat "stal"), Elbiy (el "strana" + biy "knäz"), Elsüyer (el "strana" + süyer "polübit"), Eltuwğan (el "strana" + tuwğan "rodilsä") reprezentiruyut i prostranstwo, i wremä, eto kategorya tekuçesti i bezbrejnosti, poluçiwşaya metafiziçeskuyu obrabotku yeşe w antiçnosti.
W naibolşey stepeni nasionalnaya spesifika proyawläyetsä pri analize liçnıx imen s prozraçnoy wnutrenney formoy i imen, obrazowannıx w rezultate metaforiçeskix perenosow. İmena s prozraçnoy motiwasiyey i imena-metaforı otrajayut obraznost mışlenya nasii, kotoraya yawläyetsä sostawnoy çastü nasionalnogo mentaliteta. İmena yawläüt soboy ne predmetı, no konseptı, oni sennostno okraşenı. Biyke "gospoja" w imenax Aqbiyke "belaya knäginä", Tawbiyke "knäginä gor", Aybiyke "lunnaya knäginä", Baybiyke "bogataya knäginä", Hayranbiyke "izumitelnaya knäginä" predstawläyet soboy ne stolko fiziçeskuyu substansiü, skolko duxownuyu.
Kak i lübaya drugaya spesifika, spesifika nasionalnogo mentaliteta wıyawläyetsä putem razliçnogo roda sopostawitelnıx opisaniy, kajdoye iz kotorıx imeyet sobstwennıye seli. Odin i tot ce fragment informasionnogo kontinuuma mojet çlenitsä logiko-ponätiynım komponentom raznıx yazıkowıx soznaniy sowerşenno po-raznomu. Wot osnownıye tipı podobnıx razliçiy: nesowpadeniye obyemow znaçeniy konseptow (sr. konsept "roza", w türkskix, wostoçno-lezginskix i drugix dagestanskix yazıkax); razliçnaya stepen differensiasii znaçeniy odnoimennıx konseptow (sr. konsept "rastitelnıy mir" ili "bestiariy" w liçnıx imenax russkix i dagestansew); leksiçeskiye lakunı, obnarujiwayemıye tolko na fone drugix yazıkow (sr. "knäjeskiye imena" w antroponimikone dagestansew). Leksiçeskiye lakunı stanowätsä oçewidnımi tolko pri sopostawlenii s drugimi yazıkami. Wne sopostawlenya oni ne osoznaütsä nositelämi yazıka. Opredelennım konseptam togo ili inogo yazıka w drugix yazıkax mojet ne naxoditsä daje priblizitelnıx sootwetstwiy, t.ye. opredelennıye informemı w odnix yazıkax, stanowäs poimenowannımi, perexodät w razräd konseptow, a w drugix – net.
Liçnıye imena otrajayut osobennosti mentaliteta kajdoy nasii. Praktiçeski lübaya sistema liçnıx imen neset w sebe nepowtorimuyu nasionalnuyu obraznost mışlenya, kotoraya naiboleye yarko proyawläyetsä wo wnutrenney forme semantiçeski prozraçnıx liçnıx imen. Antroponimikon kajdogo yazıka – ogromnaya "kladowaya" illüstratiwnogo liñwistiçeskogo materiala dlä podtwerjdenya tex ili inıx çert nasionalnogo xaraktera, odin iz yazıkowıx istoçnikow znanya o nasionalnom xaraktere i mentalitete. Pri takom podxode yazıkowaya kartina mira – eto baza dannıx, na osnowanii issledowanya kotorıx tolko i mojno delat zaklüçenya ob osobennostäx nasionalnogo mirowidenya.
Takim obrazom, w sistemax liçnıx imen mojno obnarujit spesifiçeskiye çertı, kotorıye igrayut wajnuyu rol w formirowanii nasionalnogo xaraktera i nasionalnogo mentaliteta. Dumayetsä, çto obiliye izobrazitelnıx imenoslow w yazıkax narodow Kawkaza swidetelstwuyet o takoy mentalnoy çerte naroda kak nablüdatelnost; ot spokoyno-pıtliwogo wzgläda kawkazsa ne uskolznet ni maleyşaya detal, swäzannaya s imänareçeniyem.
Kognitiwno-stilistiçeskiy i mentalnıy aspektı opisanya sobstwennogo imeni w şirokom smısle, bezuslowno, mojet stat osnowoy dlä kulturno-pragmatiçeskoy sistematizasii antroponimiçeskix yedinis. Srawnitelnoye i sopostawitelnoye issledowaniye liçnıx imen pozwolät obnarujit nasionalnıye kulturno-istoriçeskiye "sledı" i nasionalnıy kolorit dannoy antroposistemı, budut sposobstwowat postroyeniü boleye polnoy i reprezentatiwnoy tipologii regulärno realizuyemıx w dannoy nasionalnoy kartine mira antroponimiçeskix yedinis.